Tranh cãi Quan Kế Huy 'gốc Việt', 'gốc Hoa' hay 'gốc Á' nói lên điều gì?

Chia sẻ Facebook

Nguồn hình ảnh, Getty Images

15 tháng 3 2023

Tranh cãi gay gắt quanh 'gốc Việt', 'gốc Hoa' hay 'gốc Á' xuất hiện sau lời phát biểu của Quan Kế Huy trên sân khấu nhận giải Oscar vào ngày 13/03.

"Hành trình của tôi bắt đầu trên một con thuyền, tôi đã trải qua một năm trong trại tị nạn, và theo một cách nào đó, tôi đã đứng đây, trên sân khấu lớn nhất của Hollywood..."

Phần phát biểu này của Quan Kế Huy không được báo chí Việt Nam đề cập đến.

Né tránh 'gốc thuyền nhân tị nạn'?

Quan Kế Huy sinh năm 1971 tại Sài Gòn trong một gia đình người Việt gốc Hoa và đi vượt biên năm 1978.

Truyền thông nước ngoài như Nikkei Asia ... gọi là "Vietnam-born' tức sinh tại Việt Nam trong một gia đình người Việt gốc Hoa ở Chợ Lớn, Sài Gòn.

Như vậy có thể thấy việc gọi Quan Kế Huy là 'gốc Việt' dường như không có vấn đề gì.

Thế nhưng đã có sự thận trọng của báo chí trong nước và tranh cãi trong cộng đồng người Việt Nam.

Đa số các trang báo ở Việt Nam ngày 13/03 không nêu Quan Kế Huy là 'gốc Việt', thay vào đó gọi là 'gốc Hoa', 'gốc Á'.

VnExpress đề cập nam diễn viên "thuộc gia đình người Hoa ở Việt Nam, với mẹ là người Hong Kong, cha người Trung Quốc đại lục".

Một bài viết long-form của VnExpress cũng vắng bóng hai chữ 'gốc Việt', thay vào đó 'có cha mẹ là người gốc Hoa ở khu Chợ Lớn'.

Báo Tuổi Trẻ chỉ nêu "Quan Kế Huy sinh năm 1971 tại Việt Nam trong gia đình người Hoa, với mẹ là người Hong Kong, cha người Trung Quốc đại lục."

Báo Thanh Niên chỉ ghi "Anh sinh năm 1971 trong một gia đình gốc Hoa ở TP.HCM sau đó chuyển đến Mỹ từ cuối thập niên 1970."

Báo Mới nêu cụ thể "Quan Kế Huy là diễn viên người Mỹ gốc Hoa, sinh tại Việt Nam, có mẹ là người Hồng Kông, cha là người Việt gốc Hoa (người Hoa nhập quốc tịch Việt Nam)."

Có vẻ như khác nhiều báo Việt Nam đã hiểu lầm khái niệm "Chinese' khi dịch các trang tiếng Anh nói về gốc gác gia đình Quan Kế Huy.

Việc cha của ông là 'Chinese' ở Việt Nam trước 1975 không có nghĩa ông là người dân nước Trung Quốc (CHND Trung Hoa), vì Việt Nam Cộng Hòa không hề chấp nhận công dân CHND Trung Hoa sinh sống trên lãnh thổ của mình. Thậm chí khá đông người Hoa ở Nam VN ủng hộ Đài Loan (Trung Hoa Dân quốc) và thường là người di dân chạy khỏi Trung Quốc vì chiến tranh.

Dư luận Việt Nam đã tranh luận 'nảy lửa' về chuyện Quan Kế Huy từng phải người Việt hay không. Một số người cho rằng chỉ nên gọi Quan Kế Huy là 'người Hoa', 'Trung Quốc' hoặc 'gốc Á' thay vì nói anh ấy là 'gốc Việt'.

Riêng câu chuyện 'thuyền nhân' của Quan Kế Huy trên sân khấu Oscar hoàn toàn vắng bóng trên truyền thông trong nước.

Hiện chỉ còn số ít trang báo như VTC...đề cập Quan Kế Huy là 'gốc Việt'.

Hai diễn viên gốc thuyền nhân Việt Nam được đề cử Oscar 2023

Nguồn hình ảnh, Alamy

Chụp lại hình ảnh,

Quan Kế Huy cùng đóng vai chính với diễn viên gạo cội Harrison Ford trong bộ phim nổi tiếng Indiana Jones and the Temple of Doom vào năm 1984, khi là một cậu bé 12 tuổi

'Đáng tiếc'

Từng là một thuyền nhân đến Úc vào những năm 1980, Giáo sư Nguyễn Văn Tuấn từ Đại học New South Wales bình luận với BBC News Tiếng Việt ngày 14/03:

"Theo tôi thấy thì động thái của báo chí Việt Nam là đáng tiếc. Động thái của báo chí Việt Nam liên quan đến Quan Kế Huy rất khác với trường hợp ca sĩ Sangeeta Kaur (Mai Xuân Loan), người mới được trao giải thưởng âm nhạc Grammy danh giá. Báo chí Việt Nam có vẻ rất tự hào về cô ấy như là một 'người gốc Việt'. Cha mẹ cô ấy là người Việt tị nạn, và cô ấy sanh ra và lớn lên ở Mỹ."

Theo Giáo sư Tuấn thì sự khác nhau giữa hai người vì diễn viên Quan Kế Huy đã nhắc đến thân phận tị nạn của mình trước thế giới.

"Câu chuyện thuyền nhân tị nạn vào thập niên 1970 và 1980 là một chương sử lớn và tan thương của dân tộc. Gần đây, chính phủ Việt Nam kêu gọi mấy người làm phim ở Nam Hàn là hãy tôn trọng lịch sử. Tôi thiết nghĩ nếu mình kêu gọi người ngoài tôn trọng lịch sử thì mình trước tiên hãy tôn trọng lịch sử của nước mình."

Quan Kế Huy nói trong nước mắt trên sân khấu nhận giải Oscar cho diễn viên phụ xuất sắc nhất, "Người ta nói những câu chuyện như thế này chỉ xảy ra trong phim ảnh,". "Tôi không thể tin được điều này đang xảy đến với mình. Đây là một Giấc mơ Mỹ."

Giáo sư Nguyễn Văn Tuấn bình luận: "Cuộc đời và sự nghiệp của Quan Kế Huy là khá tiêu biểu của những người đi tìm 'Giấc mơ Mỹ'. Đó là giấc mơ được sống trong một xã hội tôn trọng các giá trị như dân chủ, nhân quyền, tự do và bình đẳng; là môi trường mà trong đó mọi người - bất kể xuất thân từ thành phần nào - đều có thể thành công, có cuộc sống tốt đẹp hơn, đầy đủ hơn, thịnh vượng hơn qua làm việc chăm chỉ.

"Tôi nghiệm ra là đối với người phương Tây, những chữ như 'tị nạn' và 'tìm tự do' có thể gây cảm xúc rất mạnh. Có lẽ từ trong tiềm thức, những người sanh ra và lớn lên trong những nước có lịch sử tương đối 'trẻ' như Mỹ và Úc, họ nhìn người tị nạn đi tìm tự do như là tấm gương phản chiếu của những thế hệ ông cha đầu tiên cũng đi tìm tự do và vươn lên từ nghịch cảnh."

Quan Kế Huy: Từ một ngôi sao nhí bị lãng quên đến anh hùng Oscar

Diễn viên Mỹ gốc Việt Nam

Nguồn hình ảnh, Getty Images

Chụp lại hình ảnh,

Quan Kế Huy sinh năm 1971 tại Sài Gòn trong một gia đình người Việt gốc Hoa và đi vượt biên năm 1978

The Guardian phỏng vấn một số người Việt Nam sau khi Quan Kế Huy đoạt được Oscar. Một người tên Minh trả lời với The Guardian như sau: "Tôi không quan tâm nhiều liệu Quan Kế Huy được 'xếp loại' là người Việt Nam hay không,'. "Bạn đến từ một quốc gia nước ngoài và thành đạt theo cách của bạn. Chính điều đó đã tạo nên cảm hứng rồi."

Giáo sư Tuấn nhận định như sau: "Sự thật là báo chí phương Tây vẫn ghi anh ấy là một diễn viên Mỹ gốc Việt ("Vietnamese-born American actor") có cha mẹ gốc Hoa. Anh ấy sinh ở Sài Gòn vào năm 1971, và chắc từng mang quốc tịch Việt Nam trước khi vượt biên tìm tự do. Anh ấy mang một cái tên rất Việt: Huy. Anh ấy nói tiếng Việt. Khi sang Mỹ, gia đình anh ấy sống trong khu đông người tị nạn gốc Việt. Do đó, cách báo chí Mỹ và phương Tây đề cập đến anh ấy như là một diễn viên Mỹ gốc Việt theo tôi là bình thường".

Trả lời Vanity Fair vào tháng 12/2022, Quan Kế Huy kể lại tuổi thơ ở Sài Gòn trong một gia đình gốc Hoa "đông đúc' và 'rất truyền thống' của mình.

"Vào năm 1978, gia đình tôi chia ra để rời khỏi Việt Nam: Mẹ tôi mang theo ba người con, gồm David", Quan Kế Huy đã cùng cha mình hướng đến một trại tị nạn ở Hong Kong.

"Tôi không hiểu tại sao chúng tôi lại từ bỏ một nơi gọi là nhà để lên tàu vào giữa đêm tối với 3.000 người", Quan Kế Huy kể lại với Vanity Fair ngày rời khỏi Việt Nam trên chuyến hải trình lênh đênh kéo dài hơn một tháng trước khi lên được bờ.

Và vào năm 1979, gia đình của Quan Kế Huy đã đoàn tụ tại Los Angles (Hoa Kỳ) và sinh sống ở đó cho đến nay.

Giáo sư Tuấn nhắc đến một chương lịch sử 'đau buồn' khi hàng trăm ngàn người tìm đường vượt biển vào những năm 1970 và 1980 sau sự sụp đổ của chính phủ Việt Nam Cộng Hòa.

"Tuyệt đại đa số người tị nạn Việt Nam, bất kể là người gốc Hoa hay 'Việt thuần tuý', đến Mỹ thời thập niên 1970 và 1980 đều nghèo hay rất nghèo. Có rất nhiều người đến Mỹ với hai bàn tay trắng sau một cơn biến động lịch sử. Họ không biết tiếng Anh. Ấy vậy mà họ đã sống sót, ổn định, và vươn lên. Theo tôi biết, có nhiều văn nghệ sĩ gốc Việt tị nạn đã thành danh ở Mỹ, dù họ ít khi nào nhắc đến quá khứ tị nạn của mình. Những người từ Việt Nam đến Mỹ sau này không thể nào cảm nhận được những khó khăn của người tị nạn thời đó - và điều này cũng dễ hiểu vì họ không được dạy về chương sử đau buồn thời đó. "

"Ngày nay, có khá nhiều người Việt Nam xin đi định cư ở các nước như Mỹ, Úc, Canada bằng tiền. Những người có nhiều tiền có thể thành đạt ở nước ngoài nhưng họ không bao giờ nhận được sự ngưỡng phục như những thuyền nhân thành đạt như Quan Kế Huy. Điều này đặc biệt đúng ở các xã hội như Mỹ và Úc, có lẽ họ (những người vươn lên từ nghịch cảnh) là hiện thân của Giấc mơ Mỹ, còn những người giàu có thường bị công chúng nhìn với sự nghi ngờ của Honore de Balzac ("Đằng sau mỗi tài sản kết xù đều là một tội ác").

Từ Sài Gòn, nhà văn Trần Tiến Dũng trong một bài mới đây trên Facebook đề nghị coi bản sắc của Quan Kế Huy là người 'Sài Gòn-Chợ Lớn':

"Với tôi, ông Quan Kế Huy nhận năng lượng từ nơi chốn sinh ra ở Sài Gòn -Chợ Lớn và thành danh từ nơi chốn trưởng thành Hoa Kỳ. Nên tôi chúc mừng ông và chia vui với dư luận mạng xã hội. "

Chúng tôi đã liên lạc với công ty quản lý của nam diễn viên Quan Kế Huy và tiếp tục thông tin đến độc giả trong thời gian tới.

Chia sẻ Facebook