Thập kỷ làm nông nghiệp gian nan của bầu Đức: Xoay chuyển không ngừng, sau chuối - heo sẽ là gì?

Kết thúc giai đoạn giàu từ bất động sản, bầu Đức "bán nhà cũng phải trồng cao su" nhưng không thành công. Heo ăn chuối hiện nay cũng gặp không ít nghi ngờ.

Cơ cấu doanh thu của HAGL: Chuyển động không ngừng

Năm 2012, khi thị trường bất động sản Việt Nam đóng băng trước hệ lụy của khủng hoảng tài chính toàn cầu, ông bầu Đoàn Nguyên Đức - Chủ tịch HĐQT của CTCP Hoàng Anh Gia Lai (HAGL, mã chứng khoán HAG) đưa ra một quyết định chấn động: Giảm giá các dự án đang mở bán của Tập đoàn này 30-50% so với giá thị trường.

Đó cũng là động thái để HAGL chính thức rút ra khỏi lĩnh vực bất động sản ở Việt Nam, dấn thân vào lĩnh vực nông nghiệp với màn khởi đầu là mía đường và cao su, như lời nói của bầu Đức: “Bất động sản Việt Nam, càng làm càng lỗ” hay "Bán nhà cũng phải làm cao su".

Và thế là giai đoạn bất động sản - xây dựng chiếm phần lớn trong cơ cấu doanh thu của HAGL đã kết thúc.

Thiết kế: Hải An

Với việc đầu tư 100 triệu USD vào năm 2012 để xây dựng Cụm công nghiệp Mía đường Attapeu, trong vòng 2 năm sau đó, mía đường trở thành trụ cột trong doanh thu của HAGL, bên cạnh 200 tỷ đồng từ cao su.

Đến năm 2015, trụ cột lại thay đổi. Doanh thu từ bò lần lượt đạt khoảng 2.500 và 3.500 tỷ đồng trong các năm 2015, 2016, là mảng đem lại doanh thu chính cho HAGL. Cao su và mía đường thu hẹp còn rất mỏng.

2 năm sau, một mảng màu khác xuất hiện trong cơ cấu doanh thu của HAGL và trở thành trụ cột, đó là trái cây . Khi đó, bầu Đức tràn đầy kỳ vọng với chanh leo, thanh long và chuối.

Thoát khỏi “lời nguyền” 2 năm, mảng trái cây vẫn giữ vị thế trong tổng doanh thu của Tập đoàn này cho đến nay, chỉ là chanh leo, thanh long hay thậm chí là ớt đã ít được nhắc đến hơn. Chuối vẫn trụ lại, là loại trái cây chính trong mọi câu chuyện triển vọng của HAGL và giờ đây còn là bệ đỡ cho câu chuyện nuôi heo với công thức bí truyền “heo ăn chuối”.

Doanh thu heo xuất hiện từ năm 2020, nở dần ra trong khi doanh thu chuối thu hẹp lại. Vào tháng 8/2022, doanh thu từ thịt heo đã vượt nhẹ so với doanh thu từ chuối.

Cùng lúc, sầu riêng và gà ăn chuối được cho rằng sắp trở thành những động lực tăng trưởng mới.

Điều đặc biệt trong Biên lợi nhuận gộp

Điều đặc biệt trong thập kỷ gian nan làm nông nghiệp của bầu Đức là biên lợi nhuận cao vượt trội so với ngành khi bắt đầu thu hoạch và giảm nhanh chóng trong các năm sau khi mô hình kinh doanh không còn hiệu quả.

Năm 2013 khi HAGL làm mía đường, biên lợi nhuận gộp của mảng này lên tới 60% - cao gấp đôi các doanh nghiệp đường lâu năm ở Việt Nam, trước khi giảm dần và được bán đi.

Khi HAGL nuôi bò, biên lợi nhuận gộp cũng lên tới 40% và sau đó chỉ 1 năm đã thua lỗ.

Với mảng heo, năm 2021, biên lợi nhuận gộp của HAGL là 34,6% và 6T2022 là 27%. Con số 6T2022 của HAGL cao hơn so với Masan MEATLife (mã chứng khoán: MML) khi biên lợi nhuận gộp mảng trang trại heo của doanh nghiệp thuộc Masan chỉ đạt 17,6% mặc dù có chuỗi giá trị dài hơn HAGL.

Từ phía người ủng hộ, lời giải thích đưa ra cho mức biên lợi nhuận gộp cao khi làm mía đường hay nuôi bò của HAGL là lợi thế quy mô. Lời giải thích cho biên lợi nhuận gộp cao khi nuôi heo là do dùng chuối thải loại từ chính trang trại chuối để làm thức ăn cho heo nên chi phí giá vốn thấp hơn các doanh nghiệp phải mua thức ăn chăn nuôi trong bối cảnh giá nguyên liệu tăng vọt.

Từ phía những người nghi ngờ, một chuyên gia tài chính đặt vấn đề khi nói về biên lợi nhuận cao vọt của HAGL ở mảng mía đường: Chi phí trồng mía đã được giữ lại ở khoản mục xây dựng cơ bản dở dang mà không được hạch toán vào giá vốn khiến cho giá vốn của công ty thấp hơn thực tế. Lý do, một gốc mía có thể mọc lên nhiều cây mía, trồng một gốc có thể cho ra mía trong 3-5 năm nên được phép ghi nhận vào chi phí xây dựng cơ bản dở dang. Vẫn chưa có câu trả lời chính thức cho nghi ngờ này.

Với câu chuyện heo ăn chuối, một chuyên gia tài chính khác lại nói: “Những gì vô lý thì không thể dài hạn”.

Một chi tiết đáng chú ý trong quá trình trồng chuối rồi nuôi heo của bầu Đức là tỷ lệ chuối thải loại rất cao. Từ 50% chuối thải loại trong chia sẻ của bầu Đức hồi cuối năm 2021, đầu năm 2022 thì trong tháng 8/2022, khối lượng chuối được dùng để sản xuất thức ăn gia súc (16.003 tấn) lớn hơn cả khối lượng chuối xuất khẩu (12.484 tấn).

Dù phần chuối thải được tận dụng trở thành công thức thành công để nuôi heo thì cũng phải đặt dấu hỏi: Liệu hiệu quả mảng chuối – trụ cột doanh thu của HAGL lúc này - có tiếp tục thu hẹp lại và heo lại trở thành trụ cột mới?