Tại sao ai cũng nghĩ kinh tế Mỹ sẽ suy thoái trong năm 2023?

Các chuyên gia kinh tế đã dự báo sẽ có suy thoái và hầu hết đều cho rằng suy thoái sẽ bắt đầu vào đầu năm tới.

Suy thoái nặng hay nhẹ, dài hay ngắn vẫn còn đang được tranh luận sôi nổi, nhưng quan điểm đồng thuận của các chuyên gia là nền kinh tế đang bước vào thời kỳ suy thoái.

Mark Zandi, Chuyên gia kinh tế trưởng của Moody's Analytics cho biết: “Trong lịch sử, khi nền kinh tế đối mặt với lạm phát cao và Fed tăng lãi suất để dập tắt lạm phát, điều đó sẽ dẫn đến sự giảm tốc kinh tế hoặc suy thoái. Điều đó luôn xảy ra vì kịch bản lạm phát quá nóng sẽ dẫn đến suy thoái. Chúng tôi đã thấy câu chuyện này trước đây. Khi lạm phát gia tăng và Fed phản ứng bằng cách đẩy lãi suất lên, nền kinh tế rồi sẽ bị tác động nặng từ lãi suất cao hơn”.

Chuyên gia kinh tế Mark Zandi nằm trong số ít các nhà kinh tế tin rằng Cục Dự trữ Liên bang (Fed) có thể tránh được suy thoái kinh tế bằng cách tăng lãi suất vừa đủ để tránh làm giảm tốc độ tăng trưởng. Tuy nhiên, ông cho biết khả năng cao là nền kinh tế sẽ suy giảm.

“Thông thường, suy thoái thường xảy ra một cách bất ngờ. Các CEO chẳng bao giờ nói về suy thoái. Vậy mà giờ ai cũng lên nói rằng sẽ có suy thoái. Chuyên gia kinh tế cũng nói sẽ có suy thoái. Tôi chưa bao giờ thấy điều này”, ông Zandi cho biết.

Fed sẽ gây ra suy thoái lần này

Fed đang ra sức hạ nhiệt nền kinh tế sau khi đã ra tay giải cứu trong hai cuộc suy thoái kinh tế vừa qua. Fed đã kích thích cho vay bằng cách đưa lãi suất về 0 và tăng tính thanh khoản của thị trường bằng cách thêm hàng ngàn tỷ USD tài sản vào bảng cân đối kế toán. Giờ thì Fed phải cắt giảm số dư trên bảng cân đối kế toán và đã nhanh chóng tăng lãi suất từ gần 0% lên mức 4.25-4.5% trong tháng này.

Trong hai cuộc suy thoái gần nhất, Fed không cần phải lo lắng về lạm phát cao có thể ảnh hưởng đến khả năng chi tiêu của người tiêu dùng hoặc doanh nghiệp, nhưng hiện nay lạm phát đã len lỏi khắp nền kinh tế thông qua chuỗi cung ứng và đà tăng của tiền lương.

Fed hiện đang rất quyết liệt chống lạm phát. Các quan chức Fed dự báo sẽ có nhiều đợt tăng lãi suất nữa và lên tới khoảng 5.1% vào đầu năm tới và sau đó duy trì lãi suất ở mức cao thêm một khoảng thời gian.

Những mức lãi suất cao đó đã gây thiệt hại cho thị trường nhà ở, và doanh số bán nhà vào tháng 11 đã giảm 35.4% so với cùng kỳ trong tháng 11, là tháng giảm thứ 10 liên tiếp. Lãi suất vay thế chấp kỳ hạn 30 năm đang ở mức gần 7%. Lạm phát tiêu dùng vẫn đang ở mức nóng 7.1% trong tháng 11.

Tom Simons, Chuyên gia kinh tế thị trường tiền tệ tại Jefferies cho biết: “Đây sẽ là một cuộc suy thoái kinh điển như trong sách giáo khoa kinh tế”.

“Theo cơ chế truyền tải thường thấy, vào đầu năm tới, lãi suất cao sẽ bóp nghẹt biên lợi nhuận của doanh nghiệp. Khi biên lợi nhuận giảm, doanh nghiệp sẽ thực hiện các bước để cắt giảm chi phí. Điều đầu tiên chúng ta sẽ thấy là giảm số lượng nhân viên. Chúng ta sẽ thấy điều đó vào giữa năm sau, và đó là lúc chúng ta sẽ thấy tăng trưởng kinh tế chậm lại đáng kể và lạm phát cũng sẽ giảm theo”, ông cho biết.

Suy thoái sẽ tệ đến mức nào?

Suy thoái kinh tế được xem là tình trạng suy giảm kinh tế kéo dài, ảnh hưởng rộng rãi đến nền kinh tế và thường kéo dài từ hai quý trở lên. Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia của Mỹ (NBER) sẽ đánh giá mức độ suy thoái và phạm vi suy thoái và sẽ kéo dài bao lâu.

Nếu bất kỳ yếu tố nào đủ nghiêm trọng, NBER có thể tuyên bố suy thoái. Ví dụ, đợt suy thoái do đại dịch năm 2020 diễn ra quá đột ngột với tác động trên diện rộng nên được xác định là suy thoái mặc dù diễn ra rất ngắn.

Diane Swonk, nhà kinh tế trưởng tại KPMG cho biết: “Tôi dự báo suy thoái sẽ diễn ra vào một thời kỳ ngắn ngủi và không quá nặng nề”. Các dự báo kinh tế mới nhất của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) cho thấy nền kinh tế sẽ tăng trưởng với tốc độ 0.5% vào năm 2023, nhưng không dự báo kinh tế sẽ suy thoái.

Fed có xoay chiều chính sách?

Fed có thể sẽ giữ lãi suất ở mức cao trong bao lâu vẫn chưa rõ ràng. Các nhà giao dịch trên thị trường tương lai đang kỳ vọng Fed sẽ bắt đầu cắt giảm lãi suất vào cuối năm 2023. Trong dự báo của Fed, các quan chức cho thấy họ sẽ bắt đầu cắt giảm lãi suất vào năm 2024.

Swonk tin rằng Fed sẽ phải giảm lãi suất vào một thời điểm nào đó do suy thoái kinh tế, nhưng Simons dự đoán một cuộc suy thoái có thể kéo dài đến cuối năm 2024 trong thời kỳ lãi suất cao.

Simons cho biết: "Thị trường rõ ràng nghĩ rằng Fed sẽ quay đầu giảm lãi suất khi mọi thứ đi xuống. Họ chưa nghĩ tới việc Fed cần tăng lãi suất để giữ uy tín trong việc kiểm soát lạm phát".

Hai cuộc suy thoái gần đây nhất xảy ra sau những cú sốc. Simons cho biết cuộc suy thoái năm 2008 bắt đầu từ hệ thống tài chính và cuộc suy thoái sắp xảy ra sẽ không giống như vậy.

"Về cơ bản, không thể vay được tiền dù lãi suất thấp, dòng tín dụng chậm lại rất nhiều. Thị trường thế chấp đã bị phá vỡ. Simons cho biết thị trường tài chính bị ảnh hưởng vì sự lây lan của các công cụ phái sinh. "Nó được tạo ra về mặt tài chính. Không hẳn là Fed thắt chặt chính sách bằng cách tăng lãi suất, mà là thị trường đóng cửa vì thiếu thanh khoản và niềm tin. Tôi không nghĩ bây giờ chúng ta có thể thay đổi điều đó".

Swonk nói rằng khi nhìn lại quá khứ, các cuộc suy thoái thường kéo dài hơn dự báo. "Nó bắt đầu vào tháng 1/2008. ... Khoảng một năm rưỡi", cô nói. "Chúng tôi đã có một năm mà bạn không nhận ra mình đang ở trong tình trạng đó, nhưng về mặt kỹ thuật thì bạn đã có. ...Đại dịch suy thoái kéo dài hai tháng, tháng 3, tháng 4/2020".

Mặc dù khả năng suy thoái đã xuất hiện trong một thời gian, nhưng Fed cho đến nay vẫn chưa thực sự kéo giảm việc làm và hạ nhiệt nền kinh tế thông qua thị trường lao động. Nhưng các thông báo sa thải đang gia tăng và một số nhà kinh tế nhìn thấy khả năng giảm việc làm vào năm tới.

Ông Zandi cho biết: "Vào đầu năm, chúng tôi đã nhận được 600,000 việc làm mới mỗi tháng và hiện tại chúng tôi có thể nhận được khoảng 250.000 công việc. "Tôi nghĩ rằng chúng ta sẽ thấy thị trường giảm xuống còn 100,000 việc làm mới vào năm tới và sau đó sẽ giảm dần xuống không. ... Điều đó không đủ để gây ra suy thoái nhưng đủ để hạ nhiệt thị trường lao động". Ông nói rằng có thể có sự sụt giảm việc làm trong năm tới.

Ông nói: "Điều trớ trêu ở đây là mọi người đều dự đoán một cuộc suy thoái. Điều đó có thể thay đổi hành vi của họ, nền kinh tế có thể hạ nhiệt và Fed sẽ không phải thắt chặt quá nhiều để bóp nghẹt nền kinh tế".

Ông Zandi cho biết: "Gánh nặng từ việc trả nợ chưa bao giờ thấp hơn, các hộ gia đình sở hữu lượng lớn tiền mặt, các tập đoàn có bảng cân đối kế toán tốt, nhưng chúng đang ở gần mức cao kỷ lục. Hệ thống ngân hàng chưa bao giờ được vốn hóa tốt hoặc thanh khoản tốt như vậy. Mỗi tiểu bang có một quỹ phòng chống giai đoạn giông bão. Nền tảng của nền kinh tế có vẻ vững chắc".

Nhưng Swonk cho biết các nhà hoạch định chính sách sẽ không từ bỏ cuộc chiến lạm phát cho đến khi họ tin rằng mình đã chiến thắng. "Chứng kiến Fed đưa ra chính sách thắt chặt này, thật khó để tranh luận về một cuộc hạ cánh nhẹ nhàng, và tôi nghĩ đó là bởi vì mọi thứ càng tốt thì họ càng phải thắt chặt mạnh hơn. Điều này có nghĩa là một Fed chủ động hơn", bà nói.

Vũ Hạo (Theo CNBC)