Orlando của Handel: Tình yêu tuyệt vọng của một chàng hiệp sĩ

Chia sẻ Facebook

Orlando là một vở opera thần thoại của Handel lấy cảm hứng từ trường ca “Orlando Furioso” (Tạm dịch: Sự giận dữ của Orlando) của Ludovico Ariosto. Bối cảnh của trường ca này là vào thời điểm xảy ra chiến tranh giữa Charlemagne đại đế và vị vua của châu Phi, Saracen Agramante – những trận chiến, những câu chuyện lãng mạn, cùng sự ly kỳ của những thần thoại đã hòa quyện vào nhau. Tất cả đã thu hút trí tưởng tượng của Handel và giúp ông tạo nên tuyệt phẩm Orlando. Dù không quá thành công khi tác phẩm ra mắt vào năm 1733, nhưng ngày nay, Orlando được coi là một kiệt tác và là một trong những vở opera thành công nhất của George Frideric Handel.

Orlando, một hiệp sĩ hùng mạnh. (Tranh: Louis-Félix Guesnet, Wikipedia, Public Domain)

Nội dung vở opera Orlando kể về câu chuyện của Orlando, một hiệp sĩ hùng mạnh trong quân đội của Charlemagne đại đế, khi chàng rơi vào tình yêu tuyệt vọng với nàng Angelica, công chúa xứ Cathay. Trong khi đó, Angelica lại đem lòng yêu thương Medoro, một vị hoàng tử châu Phi. Khi biết được sự thật, Orlando đã không thể chấp nhận thực tế và trở nên điên cuồng…

Trên đỉnh núi, vào ban đêm

Pháp sư Zoroastro quan sát các vì sao trên bầu trời và biết được rằng hiệp sĩ Orlando sẽ lấy lại được sự dũng mãnh của mình sau một thời gian say đắm công chúa xứ Cathay là Angelica. Lúc này, Orlando xuất hiện trong tâm trạng bị giằng xé giữa tình yêu và nghĩa vụ đối với quân đội. Chỉ với một cái phất tay, vị pháp sư đã làm hiện lên cảnh tượng ảm đạm của những vị anh hùng vĩ đại thời thượng cổ đang say ngủ dưới bàn chân của thần tình yêu Cupid – vị thần mà mỗi mũi tên bắn ra sẽ khiến con tim của người ta nhảy nhót vì khổ đau và hạnh phúc.

Zoroastro kêu gọi Orlando hãy quên đi sự cám dỗ của nữ thần tình yêu Venus và hãy quay trở lại phụng sự cho quân đội. Ban đầu, Orlando cảm thấy hổ thẹn bởi những gì Zoroastro nói nhưng sau đó chàng quyết định rằng tình yêu và bổn phận không nhất thiết phải xung đột. Orlando cho rằng Hercules đã không đánh mất bản sắc anh hùng của mình bởi mối tình với nữ hoàng Omphale, hay Achilles đã không trở thành kẻ tiểu nhân khi ngụy trang mình thành một người phụ nữ.

Bức “Discovery of Achilles on Skyros” miêu tả cảnh Odysseus bày kế để phát hiện ra Achilles đang giả trang trong đám phụ nữ. Việc giả trang này là sự sắp xếp của mẹ chàng, nữ thần Thetis, để tránh khỏi số phận nghiệt ngã được tiên tri trước của chàng trong cuộc chiến thành Troy.  (Tranh: Nicolas Poussin, Useum.org, Public Domain)

Trong một khu rừng nhỏ
với những túp lều của người chăn cừu

Cô gái chăn cừu Dorinda toát lên một vẻ đẹp tự nhiên thuần khiết, nhưng không còn sự tĩnh lặng như thường lệ. Đó là dấu hiệu cho thấy Dorinda đang yêu. Orlando vội vã chạy qua khung cảnh với nàng công chúa Isabella mà chàng vừa giải cứu khỏi nguy hiểm, và nhìn Orlando, Dorinda nghĩ rằng người hiệp sĩ này cũng có thể đang yêu.

Dorinda đang che chở cho công chúa Angelica trong túp lều của cô. Còn nàng Angelica thì đã tìm thấy Medoro, một chiến binh Maroc bị thương nặng, và đem lòng yêu người chiến binh ấy. Angelica đã để Medoro hồi phục trong túp lều của cô gái chăn cừu cùng với nàng. Dorinda cảm thấy đau khổ vì Angelica và Medoro yêu nhau, vì cô đã trót yêu Medoro. Còn Medoro thì nói với Dorinda rằng Angelica là người họ hàng của chàng, và hứa với Dorinda rằng chàng sẽ không bao giờ quên ơn cô. Dorinda biết Medoro không nói sự thật, nhưng vẫn yêu chàng.

Zoroastro nói với Angelica rằng ông biết cô đang yêu Medoro và cảnh báo cô về hậu quả nếu Orlando khám phá ra điều này. Cơn ghen của một hiệp sĩ hùng mạnh sẽ dẫn tới những điều không thể lường trước được. Vậy nên khi Angelica gặp Orlando, cô đã giả vờ ghen vì việc Orlando giải cứu Isabella và nói rằng chàng không thể mong đợi cô sẽ yêu một người đàn ông có thể sẽ không chung thủy. Orlando quả quyết rằng chàng sẽ không bao giờ có thể yêu bất cứ ai khác ngoài nàng, và đề nghị làm bất cứ điều gì để chứng minh tình yêu của mình, kể cả việc chiến đấu với những con quái vật hung tợn nhất.

Khi Orlando rời đi, Medoro bước vào và hỏi Angelica rằng nàng vừa ở cùng ai. Angelica giải thích với Medoro rằng Orlando là một chiến binh hùng mạnh và đang đắm chìm trong tình yêu dành cho nàng. Vậy nên nàng đề nghị cả hai nên chạy về vương quốc của cô ở phía Đông để thoát khỏi cơn thịnh nộ của Orlando.

Bức “Angelica and Medoro” miêu tả cảnh Angelica chăm sóc cho Medoro khi chàng bị thương. (Tranh: Giovanni Lanfranco, Wikipedia, Public Domain)

Khi cả hai tới chào Dorinda, cô gái chăn cừu đã rất buồn khi nhìn thấy Medoro và Angelica công khai ôm nhau. Còn cặp tình nhân thì nói với cô rằng đừng nản lòng bởi vì một ngày kia Dorinda cũng sẽ tìm thấy tình yêu của mình. Angelica và Medoro tặng cho Dorinda một vòng tay bằng ngọc quý để thể hiện lòng biết ơn của mình đối với sự mến khách của cô gái chăn cừu tốt bụng.

Trong một khu rừng

Dorinda, không thể nguôi ngoai khi đánh mất Medoro. Cô đang lắng nghe bài hát sầu muộn của chim sơn ca và thấy nó thật giống với tâm trạng của mình. Orlando tới và yêu cầu Dorinda nói cho anh biết tại sao cô lại nói với Angelica rằng anh yêu Isabella. Dorinda phủ nhận và nói rằng cô không nói về Orlando mà nói về tình yêu của Medoro và Angelica. Cô cho anh thấy chiếc vòng tay mà cô được Medoro tặng cho mình và nói rằng cô thấy gương mặt Medoro trong từng con suối và đóa hoa. Orlando nhận ra đây chính là chiếc vòng tay mà chàng đã từng tặng Angelica, và cảm thấy phẫn nộ vì sự phản bội của nàng. Orlando đã thề phải giết nàng, sau đó sẽ tự sát để theo nàng đến Địa ngục.

Ở một bên là rừng nguyệt quế,
bên còn lại là lối vào hang động

Zoroastro khuyên Medoro và Angelica hãy chạy trốn khỏi cơn thịnh nộ của Orlando và hứa sẽ bảo vệ họ trong suốt cuộc hành trình. Ông khuyên họ hãy luôn để lý trí dẫn đường. Angelica và Medoro cảm thấy buồn khi phải rời khỏi khu rừng nơi họ đã yêu nhau và Medoro đã khắc tên của họ lên cây để lưu lại kỷ niệm. Angelica rất biết ơn Orlando đã cứu cô và cảm thấy tội lỗi vì đã lừa dối chàng. Nhưng cô tự nói với bản thân rằng chàng sẽ hiểu tình yêu của mình dành cho Medoro nếu Orlando yêu mình đến vậy. Cô nói lời vĩnh biệt buồn bã với khu rừng tuyệt đẹp nơi cô hiểu được tình yêu.

Medoro và Angelica khắc tên lên cây. (Tranh: Gustave Doré, Wikipedia, Public Domain)

Cũng ngay cánh rừng và lối vào hang động đó

Orlando xông vào và cố gắng giết Angelica, người đang gọi Medoro một cách tuyệt vọng. Zoroastro triệu hồi một số linh hồn để đưa Angelica lướt nhanh vào một đám mây. Orlando bắt đầu mất đi lý trí của mình. Chàng tưởng tượng mình đã chết và thấy mình đến gặp thần chết Hades. Orlando thấy kẻ địch đáng căm giận của mình trong vòng tay của Proserpina, nữ hoàng địa ngục, nhưng sau đó chàng nhận ra rằng Proserpina đang khóc và cảm thấy tội nghiệp cho nữ hoàng. Tiếp tục trở nên phẫn nộ, Orlando lao vào hang động, nhưng nó tách ra, và Zoroastro hiện ra trong một cỗ xe thiên mã. Ông đặt Orlando vào trong và mang chàng đi.

Zoroastro mang Orlando đi trên một cỗ xe thiên mã. (Tranh: Gustave Doré, Wikipedia, Public Domain)

Trong một khu rừng cọ

Medoro bị lạc mất Angelica trong lúc hỗn loạn và chàng trở lại túp lều của Dorinda để tìm lại nơi trú ẩn. Chàng nói với Dorinda rằng chàng sẽ yêu cô nếu có thể, nhưng trái tim không còn thuộc sở hữu của chàng để có thể trao cho cô. Dorinda nói lên suy nghĩ của cô về cơn lốc đam mê gây ra bởi tình yêu khiến người ta lú lẫn. Đột ngột, Orlando xuất hiện và so sánh Dorinda với nữ thần tình yêu Venus, rồi thổ lộ tình yêu của chàng dành cho cô. Nhưng Dorinda sớm nhận ra Orlando vẫn đang mất đi thần trí của mình. Điều đó trở nên rõ ràng hơn khi Orlando nhầm lẫn Dorinda với một kẻ thù nam giới mà chàng đã từng chiến đấu trong quá khứ.

Zoroastro xuất hiện và ra lệnh cho những linh hồn phục tùng mình biến khu rừng thành một hang động tối tăm, nơi ông cố gắng hồi phục sự tỉnh táo cho Orlando. Ông biết rằng giông tố rồi sẽ qua đi và sự bình yên sẽ quay trở lại.

Cũng trong khu rừng cọ

Angelica tìm thấy Dorinda đang khóc lóc và giải thích rằng Orlando đã phát điên, đốt cháy ngôi nhà của cô và giết chết Medoro. Trái tim của Angelica tan vỡ. Khi Orlando xuất hiện, nàng đã cầu xin chàng giết mình.

Orlando ném Angelica vào trong hang động. Rồi khi gánh nặng tinh thần biến mất, Orlando tưởng tượng rằng mình đã thoát khỏi thế giới của tất cả các con quái vật, và nằm xuống nghỉ ngơi.

Zoroastro xuất hiện, tuyên bố đã đến lúc để chữa lành tâm trí của Orlando. Một con chim thần hạ xuống với một chiếc bình đựng thuốc bằng vàng. Zoroastro rắc thuốc lên khuôn mặt đang ngủ của Orlando. Orlando tỉnh dậy, hồi phục lại lý trí.

Kinh hoàng khi biết rằng mình đã giết cả Medoro và Angelica, Orlando đã cầu xin được chết.

Nhưng thật ra pháp sư Zoroastro đã cứu sống Angelica và Medoro, ông tiết lộ cho Orlando biết được sự thật. Chàng vui mừng khôn xiết khi thấy họ và đã chúc phúc cho hai người. Trong khi đó, Dorinda quên đi sự đau buồn của mình và mời tất cả mọi người đến căn lều của cô để ăn mừng.

Bức “Depature of Angelica and Medoro” miêu tả cảnh Angelica và Medoro cuối cùng cũng hạnh phúc bên nhau. (Tranh: René Théodore Berthon, Wikipedia, Public Domain)

George Frideric Handel (1685-1759) là một nhà soạn nhạc lừng danh thế kỷ 18. Cùng với Johann Sebastian Bach, Handel được xem như một trong hai nhà soạn nhạc vĩ đại nhất của dòng nhạc baroque. Các sáng tác của ông như Water Music (Tạm dịch: Nhạc về nước), Music for the Royal Fireworks (Tạm dịch: Nhạc dành cho việc bắn pháo hoa của Hoàng gia), và đặc biệt là Trường ca Messiah (trường ca về Cứu thế chủ) vẫn còn được yêu thích cho đến ngày nay.

George Frideric Handel. (Tranh: Balthasar Denner, Wikipedia, Public Domain)

Trong hơn ba mươi năm, Handel đã sáng tác hơn 42 vở opera, 20 bản oratorio, hơn 120 bản cantata, tam tấu và song tấu, nhiều bản aria, nhạc thính phòng, một số lượng lớn nhạc dành cho tôn giáo, ode và serenata, và 16 bản concerto organ. Kể từ cuối thập niên 1960, khi nền âm nhạc baroque và trào lưu trình diễn âm nhạc theo phong cách nguyên thủy được phục sinh, những vở opera của Handel ngày càng được ưa chuộng. Các bản nhạc của ông mang đầy tính nhân văn và toát lên được những đặc điểm nổi trội của bản chất con người vào thời kỳ đó.

Huy Minh

Chia sẻ Facebook