Lãi suất tăng, đầu tư giá trị có lỗi thời?

Lãi suất tăng, đầu tư giá trị có lỗi thời?

“Bài kiểm tra kẹo dẻo” (Marshmallow Test)

“Bài kiểm tra kẹo dẻo” (Marshmallow Test) là một bài kiểm tra tâm lý học kinh điển. Trong đó, một đứa trẻ được đưa vào một căn phòng trống và cho một viên kẹo dẻo, sau đó chúng được bảo rằng chúng có thể ăn bất cứ khi nào chúng thích hoặc đợi trong 15 phút sau sẽ được nhận thêm viên kẹo thứ hai.

Khi bài kiểm tra lần đầu tiên được thực hiện tại Đại học Stanford vào những năm 1960, trung bình một đứa trẻ không thể vượt qua trong 3 phút. Một nghiên cứu tiếp theo vào năm 1990 cho thấy thành công trong bài kiểm tra có liên quan đến toàn bộ những điều tốt đẹp trong cuộc sống sau này, từ thành tích học tập đến khả năng đối phó tốt hơn với căng thẳng.

Hiện nay, bài học đầu tư liên quan đến bài kiểm tra này đã trở nên quen thuộc. Kẹo ngày mai nên được đánh giá cao hơn kẹo hôm nay. Định giá một công ty bằng lợi nhuận, tài sản và tỷ suất cổ tức hiện tại của nó là dành cho những doanh nghiệp khủng long. Tốc độ đổi mới công nghệ đã làm cho những thước đo này trở nên lỗi thời; mà thay vào đó, điều quan trọng là cơ hội phát triển bùng nổ trong tương lai của công ty.

Điển hình là Amazon, công ty đã không có lợi nhuận trong nhiều thập kỷ nhưng hiện là công ty lớn thứ 5 thế giới. Đối với những người ủng hộ họ, những cổ phiếu tăng trưởng vượt bậc đã diễn ra trong năm qua đơn giản là chuyện khá bình thường. Các công ty thực sự đổi mới, đột phá cuối cùng sẽ mang lại lợi nhuận khiến cho bất kỳ khoản thất bại tạm thời nào có thể chống chịu được.

Tư duy như vậy đã dẫn hướng một số nhà đầu tư đạt được thành công nhất định trong vài thập kỷ qua. Tuy nhiên, các chiến lược của họ đã thực hiện trong khoảng thời gian 40 năm mà lãi suất hầu như là xu hướng giảm. Nếu xu hướng đó bây giờ đảo ngược và Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) khả năng sẽ tăng lãi suất thêm 75 điểm cơ bản trong cuộc họp thứ ba liên tiếp vào ngày 21/9 thì logic sẽ được tiết lộ. Trong một thế giới có lãi suất cao hơn, việc chờ đợi ngày mai chỉ là điều không đáng.

Để biết lý do tại sao, trước tiên hãy xem xét một động lực quan trọng dẫn đến sự thoái trào trong năm nay. Thay cho lợi nhuận hiện tại, cổ phiếu tăng trưởng mang lại triển vọng về những lợi nhuận lớn hơn trong tương lai. Nhưng 1 USD trong thời gian 10 năm không có giá trị bằng 1 USD ngày nay, bởi vì đồng đô la ngày nay có thể kiếm được thu nhập trong thời gian đó. Với lãi suất 1%, bạn cần phải gửi 91 USD để có 100 USD trong thời gian 10 năm tới. Với lãi suất 5%, bạn chỉ cần gửi 61 USD. Do đó, cổ phiếu tăng trưởng trong năm nay sẽ giảm khi lãi suất tăng, lời hứa về lợi nhuận trong tương lai trở nên có giá trị thấp hơn đáng kể trong hiện tại.

Logic này có ý nghĩa rộng hơn hầu hết các nhà đầu tư nhận ra. Bây giờ, hãy tưởng tượng bạn sẽ nhận được 100 USD mỗi năm và điều này diễn ra mãi mãi. Với lãi suất ở mức 1%, hiện giá của dòng tiền này là 10.000 USD; với lãi suất ở mức 5%, hiện giá của dòng tiền chỉ là 2.000 USD. Không chỉ làm giảm giá trị, lãi suất cao hơn cũng làm thay đổi phân phối của giá trị đó. Với lãi suất 1%, chưa đến 10% chuỗi giá trị sẽ đến từ các khoản thanh toán được thực hiện trong mười năm đầu tiên. Trong khi nếu lãi suất ở mức 5%, khoảng 40% chuỗi giá trị sẽ đến từ các khoản thanh toán được thực hiện trong mười năm đầu tiên.

Nói cách khác, lãi suất cao hơn sẽ làm thay đổi đáng kể khuyến khích của các công ty khi chọn mốc thời gian để đầu tư. Hy sinh lợi nhuận ngắn hạn để đạt được lợi nhuận dài hạn là một điều khi bạn đang cố gắng thuyết phục các nhà đầu tư rằng siêu ứng dụng, thuật toán máy học (Machine Learning) hoặc công nghệ giải trình tự gen có tiềm năng kết thúc một ngành công nghiệp. Đó là một điều khác khi ngay cả tình huống tốt nhất cũng có giá trị của nó sai lệch rất nhiều so với những gì có thể làm được trong thập kỷ tới. Những người sáng lập công ty khởi nghiệp đã quen với việc chế nhạo những giấc mơ viển vông.

Các tác động cũng không chỉ giới hạn đối với các công ty ở giai đoạn đầu của quá trình khởi nghiệp, hoặc thậm chí đối với thị trường chứng khoán. Lợi nhuận có nên được tái đầu tư vào một dự án có thể không tạo ra lợi nhuận đủ nhanh để đáng đầu tư hay chỉ nên trả lại cổ tức cho cổ đông? Một công ty có trái phiếu có quyền mua lại và tiền mặt nhàn rỗi có bận tâm tới việc trả nợ không?

Bài kiểm tra marshmallow ban đầu hóa ra có một lỗ hổng. Khi loại trừ một số trẻ em từ các gia đình khá giả (điều này dường như khiến chúng sẵn sàng trì hoãn việc thỏa mãn và có nhiều khả năng thành công hơn trong cuộc sống sau này) thì phần lớn năng lực dự đoán của bài kiểm tra này đột nhiên biến mất. Các nhà đầu tư đã dành vài thập kỷ qua để đặt cược vào đầu tư lâu dài, sự gián đoạn thay đổi thế giới cũng đạt được may mắn tương tự. Không phải họ đã sai khi lạc quan như vậy. Nhưng khi lãi suất giảm, họ đã có một bàn tay giúp đỡ và hiện điều đó đang dần đảo ngược.

Vũ Duy Bắc

Đầu Tư chứng khoán