Khó khăn trong bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ cho doanh nghiệp Việt trên môi trường số

Tọa đàm được tổ chức theo hình thức thảo luận mở, là diễn đàn để các doanh nghiệp đang kinh doanh trong lĩnh vực nội dung số, kinh tế số chia sẻ về xu hướng phát triển của nền kinh tế online, cơ hội và những thách thức cho các doanh nghiệp Việt khi bước ra sân chơi toàn cầu. Đây là dịp mà đại diện đến từ các cơ quan quản lý cùng lắng nghe tiếng nói của các doanh nghiệp nội dung số với những cơ hội và thách thức trên môi trường số để từ đó kết nối các cơ quan quản lý nhà nước với doanh nghiệp và thị trường để có những cơ chế, chính sách dẫn dắt và thúc đẩy các doanh nghiệp phát triển trên môi trường số.

Nội dung chính của tọa đàm xoay quanh thảo luận về các chủ đề: vai trò kinh tế online trên toàn cầu và cơ hội cho các nhà sáng tạo Việt Nam; những thách thức của nhà sáng tạo khi kinh doanh trên các nền tảng xuyên biên giới; bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trên môi trường số; Khung chính sách quản lý và vai trò của cơ quan nhà nước trong thúc đẩy nền kinh tế online.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Văn Tùng cho biết, cùng sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, các hoạt động kinh doanh trực tuyến đang bùng nổ với đa dạng nền tảng kinh doanh, hình thức giao dịch. Bên cạnh những lợi ích, mô hình kinh doanh trực tuyến cũng mang đến nhiều thách thức, trong đó có vấn đề thực thi quyền sở hữu trí tuệ, khi mà các hoạt động giao dịch thương mại đã vượt qua giới hạn địa lý, lãnh thổ.

Theo Thứ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch Đoàn Văn Việt, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã và đang mở ra nhiều cơ hội phát triển cho lĩnh vực quyền tác giả, quyền liên quan đối với tác phẩm, bản ghi âm, ghi hình, chương trình... tạo ra các phương thức sáng tạo mới. Song cũng đặt ra nhiều thách thức trong việc tự bảo vệ quyền của các chủ thể và hoạt động của những cơ quan quản lý, thực thi về quyền tác giả, quyền liên quan.

Hiện tại, Việt Nam có gần 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp, trong đó có 4 kỳ lân với định giá hơn 1 tỷ USD và hơn 10 doanh nghiệp khởi nghiệp (start-up) được định giá hơn 100 triệu USD, đầu tư thiên thần cho khởi nghiệp Việt Nam hơn 1,3 tỷ USD vào năm 2021. Thị trường khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của Việt Nam đang rất sôi động. Kinh tế Việt Nam đang không ngừng phát triển và là mảnh đất màu mỡ cho các doanh nghiệp khởi nghiệp trong nước và nước ngoài muốn mở rộng, phát triển thị trường.

Theo báo cáo "Kinh tế khu vực Đông Nam Á năm 2021" của Google, Temasek và Bain & Company cho biết, khu vực Đông Nam Á đang trên con đường trở thành nền kinh tế kỹ thuật số trị giá một nghìn tỉ USD vào năm 2030, trong đó Việt Nam có thể đạt ngưỡng 220 tỉ USD tổng giá trị hàng hoá (GMV). Được thúc đẩy bởi nền tảng người tiêu dùng và doanh nghiệp kỹ thuật số đang phát triển nhanh chóng, sự tăng tốc trong thương mại điện tử, giao thức ăn và dịch vụ tài chính kỹ thuật số, Đông Nam Á (SEA) ước tính đạt 174 tỉ USD (GMV) vào cuối năm 2021. Con số này dự kiến sẽ vượt qua 360 tỉ USD vào năm 2025, vượt xa dự báo trước đó là 300 tỉ USD.

Báo cáo dự đoán rằng Đông Nam Á bao gồm cả Việt Nam đang bước vào ‘Thập kỷ kỹ thuật số’ khi Internet ngày càng trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của người tiêu dùng.

Năm 2021, Tổng cục Thống kê ước tính kinh tế số Việt Nam đạt khoảng 163 tỷ USD, chiếm khoảng 8,2% GDP cả nước. Trong đó cấu phần kinh tế số Internet/nền tảng đạt 14 tỷ USD, chiếm 1% GDP. Dự báo doanh thu kinh tế Internet giai đoạn 2021-2025 của Việt Nam đạt 57 tỷ USD vào năm 2025, tăng gấp hơn 2 lần so với năm 2021 là 21 tỷ USD.

Nền kinh tế Internet mở ra cơ hội rất lớn cho các doanh nghiệp Việt sáng tạo ra những nội dung có giá trị, nằm trong top đầu của thế giới, như các sản phẩm GameFi, game blockchain hay các sản phẩm giải trí như: phim hoạt hình, âm nhạc, nội dung giải trí phát hành trên các nền tảng trực tuyến.

Tuy nhiên, trong quá trình phát triển các doanh nghiệp tham gia trong nền kinh tế Internet đang gặp phải những thách thức lớn. Trong đó có thể kể đến, mặc dù hành lang pháp lý về sở hữu trí tuệ khá đầy đủ: Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Cạnh tranh, Luật An ninh mạng, Việt Nam đã tham gia các công ước quốc tế, hội nhập sâu rộng. Song thực tế trên Internet rất khó áp dụng các chính sách này cho các chủ thể ở nước ngoài khi thiếu các công cụ hữu hiệu để chống độc quyền, chống cạnh tranh không lành mạnh, bảo vệ các doanh nghiệp Việt trên không gian mạng.

Khả năng áp dụng pháp luật hiện hành với các chủ thể nước ngoài hoặc ngoài phạm vi lãnh thổ Việt Nam chưa mạnh khiến tính tuân thủ pháp luật của các chủ thể này chưa cao, gây thiệt hại nhiều cho quyền và lợi ích hợp pháp của chủ thể trong nước và thiệt hại nghiêm trọng tới nền kinh tế quốc gia.

Bên cạnh đó, kết nối nhiều hơn với tốc độ nhanh hơn cũng làm tăng rủi ro về quy mô và tác động của tội phạm mạng và các cuộc tấn công trên không gian mạng. Đồng thời, sự thiếu hụt lực lượng lao động đảm bảo kiến thức và kỹ năng cho hoạt động sản xuất, kinh doanh; nhiều doanh nghiệp còn non trẻ chịu sức ép cạnh tranh rất lớn từ nước ngoài.

Để các doanh nghiệp Việt còn non trẻ khi hội nhập vào nền kinh tế Internet, rất cần có vai trò "bệ đỡ’ của các cơ quan Nhà nước, các hiệp hội, hội quan tâm, hỗ trợ doanh nghiệp tháo gỡ các vướng mắc, đặc biệt là các vướng mắc về pháp lý liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ của các sản phẩm sáng tạo.