Đô la Mỹ tiếp tục tác động nền kinh tế toàn cầu

Vai trò của đồng đô la Mỹ như là tiền tệ chính được sử dụng trong thương mại và tài chính toàn cầu có nghĩa là những biến động của nó có tác động sâu rộng. Sức mạnh của đồng bạc xanh đang khoét sâu thêm tổn thương ở nhiều nước, bao gồm tình trạng thiếu nhiên liệu và lương thực ở Sri Lanka, lạm phát kỷ lục của châu Âu và mức thâm hụt thương mại lớn của Nhật Bản.

Chỉ số ICE US Dollar, đo lường sức mạnh đô la Mỹ so với rổ tiền tệ của các đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ, tăng hơn 14% trong năm nay, mức tăng mạnh nhất kể từ khi chỉ số này ra mắt vào năm 1985. Ảnh: Reuters

Tiền tệ của nhiều nước bị ‘vùi dập’ khi đô la tăng mạnh

Đà tăng giá của đô la Mỹ có nguy cơ làm trầm trọng thêm đà suy giảm tăng trưởng toàn cầu và gia tăng áp lực ứng phó lạm phát của các ngân hàng trung ương trên thế giới. Một dấu hiệu đáng lo ngại là nỗ lực của các nhà hoạch định chính sách ở Trung Quốc, Nhật Bản và châu Âu để bảo vệ đồng tiền của họ phần lớn đều thất bại trước đà tăng giá không ngừng của đồng đô la.

Tuần trước, lần đầu tiên kể từ năm 2020, một đô la mua được hơn 7 nhân dân tệ. Gần đây, các quan chức Nhật Bản cũng bắt đầu công khai bày tỏ lo ngại về tình trạng sụt giá quá sâu của đồng yen.

Chỉ số ICE US Dollar, đo lường sức mạnh đô la Mỹ so với rổ tiền tệ của các đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ đã tăng hơn 14% trong năm nay, mức tăng mạnh nhất kể từ khi chỉ số này ra mắt vào năm 1985.

Đồng euro, yen Nhật và bảng Anh đã giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều thập niên so với đồng bạc xanh. Các đồng tiền của thị trường mới nổi cũng bị “vùi dập” với đồng bảng của Ai Cập giảm 18%, đồng forint của Hungary giảm 20% và đồng rand của Nam Phi mất 9,4%.

Sự tăng giá của đô la trong năm nay đang được thúc đẩy bởi các đợt tăng lãi suất mạnh mẽ của Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed). Điều này lại khuyến khích giới đầu tư trên toàn cầu rút tiền ra khỏi các thị trường khác để đầu tư vào các tài sản có hiệu suất cao hơn của Mỹ.

Dữ liệu kinh tế gần đây cho thấy, lạm phát của Mỹ vẫn ở mức cao, báo hiệu Fed sẽ tăng lãi suất nhiều hơn nữa và đồng đô la thậm chí còn mạnh hơn.

Triển vọng kinh tế suy giảm đối với phần còn lại của thế giới cũng đang củng cố sức mạnh của đồng bạc xanh. Châu Âu đang trong tâm điểm của cuộc chiến kinh tế với Nga. Trung Quốc đối mặt với đà suy giảm tăng trưởng tồi tệ nhất trong nhiều năm.

Đối với Mỹ, đồng đô la mạnh hơn có nghĩa là hàng nhập khẩu rẻ hơn, hỗ trợ cho nỗ lực kiềm chế lạm phát và sức mua tương đối của người Mỹ. Tuy nhiên, phần còn lại của thế giới đang căng thẳng vì đà tăng giá của đô la.

Thị trường mới nổi căng thẳng vì các khoản nợ đô la

Hôm 15-9, Ngân hàng Thế giới cảnh báo, nền kinh tế toàn cầu đang tiến tới suy thoái và “một chuỗi các cuộc khủng hoảng tài chính ở các thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển sẽ để lại những tổn thương lâu dài”.

Thông điệp cảnh báo đó rõ ràng làm tăng thêm lo ngại rằng áp lực tài chính đang gia tăng đối với các thị trường mới nổi như Sri Lanka và Pakistan, hai nước gần đây tìm kiếm gói vay giải cứu từ Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF). Serbia trở thành nước mới nhất mở cuộc đàm phán với IMF vào tuần trước.

“Nhiều nước đã chưa trải qua chu kỳ lãi suất cao như hiện nay kể từ thập niên 1990. Có rất nhiều khoản nợ đã tăng lên do vay mượn trong đại dịch. Căng thẳng ở các thị trường mới nổi sẽ ngày càng gia tăng”, Raghuram Rajan, giáo sư tài chính tại Trường Kinh doanh Booth thuộc Đại học Chicago nói.

Đồng đô la mạnh hơn làm tăng chi phí trả nợ cho những khoản vay bằng đô la của các chính phủ và doanh nghiệp ở thị trường mới nổi. 32 thị trường mới nổi hiện có 83 tỉ đô la nợ đến hạn thanh toán vào cuối năm tới, theo dữ liệu của Viện Tài chính quốc tế.

“Bạn phải nhìn điều này qua lăng kính ngân sách. Bạn bước vào năm 2022 và đột nhiên tiền tệ của bạn giảm 30%, thì có lẽ bạn bạn buộc phải cắt giảm chi tiêu y tế, giáo dục để thanh toán nợ ”, Daniel Munevar, nhà kinh tế tại Hội nghị Liên hợp quốc về thương mại và phát triển (UNCTAD) nói.

Sự tăng giá của đô la đã khoét sâu thêm nỗi đau ở các nước nhỏ vì chi phí nhập khẩu thực phẩm và nhiên liệu được định giá bằng đô la Mỹ sẽ đắt hơn. Nhiều nước đã phải sử dụng kho dự trữ đô la và các ngoại tệ khác để thanh toán chi phí nhập khẩu và ổn định tiền tệ. Dù giá cả hàng hóa đã giảm xuống trong những tháng gần đây nhưng không giúp giảm bớt áp lực đối với các nước đang phát triển.

“Nếu đô la tăng giá thêm nữa, thì đó sẽ là giọt ước tràn ly. Bạn đã chứng kiến các thị trường cận biên đang ngấp nghé bên bờ vực với khủng hoảng, điều mà họ chắc chắn không muốn là một đồng đô la mạnh hơn nữa”, Gabriel Sterne, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu các thị trường mới nổi tại Công ty tư vấn Oxford Economics cảnh báo.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ, Janet Yellen thừa nhận, sự tăng giá của đồng đô la có thể áp đặt thách thức đối với các nền kinh tế mới nổi, đặc biệt là những nền kinh tế có các khoản nợ lớn bằng đô la.

Các ngân hàng trung ương xoay sở ứng phó

Các ngân hàng trung ương ở thị trường mới nổi đã có các động thái quyết liệt để kiềm chế sự mất giá của đồng tiền và trái phiếu.

Hôm 15-9, Argentina tăng lãi suất lên mức 75% khi nước này tìm cách kiềm chế vòng xoáy lạm phát có thể lên mức 100% vào cuối năm nay và bảo vệ đồng peso, vốn đã mất giá gần 30% so với đồng đô la trong năm nay. Ghana cũng đã gây bất ngờ hồi tháng trước khi nâng lãi suất lên 22% nhưng đồng tiền của nước này tiếp tục giảm.

Không chỉ các nền kinh tế đang phát triển phải vật lộn để vực dậy các đồng tiền ngày càng giảm giá. Ở châu Âu, sự suy yếu của đồng euro đang làm trầm trọng thêm mức lạm phát lịch sử khi cuộc chiến tranh ở Ukraine làm tăng giá khí đốt và điện.

Tại cuộc họp của Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB) hôm 8- 9, Chủ tịch ECB, Christine Lagarde bày tỏ lo ngại về mức trượt giá 12% của đồng euro trong năm nay. Bà cho rằng, sự suy yếu của đồng euro làm tăng thêm áp lực lạm phát.

ECB đang phát tín hiệu tăng lãi suất mạnh hơn với các nhà đầu tư. Hiện dự kiến lãi suất của khu vực eurozone sẽ tăng lên mức 2,5%.

“Cho dù ECB có tăng lãi suất mạnh hơn hay không, triển vọng kinh tế của eurozone có được cải thiện hay không, thì nói chung điều này sẽ bị cân bằng nếu đồng đô la tăng giá mạnh hơn nữa”, Frederik Ducrozet, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu kinh tế vĩ mô tại Công ty quản lý Pictet Wealth Management nói và nhận định ECB đang bất lực trước sức mạnh của đồng đô la.

Sức mạnh của đồng đô la đang tác động đến Phố Wall, kìm hãm lợi nhuận mà doanh nghiệp Mỹ kiếm được ở nước ngoài cũng như các khoản đầu tư gắn liền với các hàng hóa như vàng và dầu.

“Đồng đô la mạnh đã tạo ra cản lực cho mọi loại tài sản quan trọng. Đó là một khía cạnh khác của điều kiện tài chính thắt chặt hơn”, Russ Koesterich, đồng trưởng bộ phận phân bổ sản toàn cầu tại BlackRock, quỹ quản lý tài sản lớn nhất thế giới nói.

Kỳ vọng hành động phối hợp toàn cầu để ghìm giá đô la

Giới nhà đầu tư và nhà kinh tế đang kỳ vọng sẽ có một hành động phối hợp toàn cầu để giảm giá đô la dù họ cảnh báo rằng cơ hội như vậy vẫn còn nhỏ. Năm 1985, Mỹ, Pháp, Tây Đức, Anh và Nhật Bản đã khởi động một nỗ lực chung, được gọi là Thỏa ước Plaza nhằm giảm giá trị của đồng đô la vì lo ngại sức mạnh của nó kìm hãm nền kinh tế toàn cầu.

Paresh Upadhyaya, Giám đốc chiến lược tiền tệ tại Công ty quản lý tài sản Amundi US, nói: “Có thể có một số lý do chính đáng cho một hành động can thiệp phối hợp để làm suy yếu đồng đô la. Bên ngoài Mỹ, một đồng đô la mạnh hiện đang trở thành một cản lực tiêu cực lớn đối với các ngân hàng trung ương”.

Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc ( PBoC) đã cố gắng vực dậy đồng nhân dân tệ bằng cách thúc đẩy thanh khoản đô la trên thị trường. PBoC đã cắt giảm lượng đô la mà các ngân hàng cần phải dự trữ và đã liên tục ấn định tỷ giá tham chiếm hàng ngày của nhân dân tệ ở mức mạnh hơn so với kỳ vọng của thị trường.

Tại Nhật Bản, các nhà hoạch định chính sách lo ngại việc đồng yen giảm xuống mức thấp nhất trong 24 năm so với đô la sẽ gây tổn hại cho các doanh nghiệp. Thống đốc Ngân hàng trung ương Nhật Bản, Haruhiko Kuroda cho biết, sự mất giá mạnh của đồng yen có thể gây mất ổn định cho chiến lược kinh doanh của các doanh nghiệp.

Sự suy yếu của đồng yen đã khiến Nhật Bản chứng kiến mức thâm hụt thương mại hàng tháng cao kỷ lục trong tháng 8, 2,82 nghìn tỉ yen, tương đương khoảng 20 tỉ đô la, khi giá trị nhập khẩu tăng 50% do giá năng lượng cao hơn và đồng yen giảm giá.

Chánh Tài

TBKTSG