'Chuyện Little Saigon' và 5 phim ngắn của đạo diễn người Mỹ gốc Việt

Chia sẻ Facebook

Nguồn hình ảnh, VAALA

Tác giả, Tina Hà Giang

Vai trò, Gửi đến BBC News Tiếng Việt từ Nam California, Hoa Kỳ

12 tháng 3 2023

Buổi chiếu 5 cuốn phim ngắn của đạo diễn người Mỹ gốc Việt do Thư viện Công cộng Quận Cam (Orange County Libraries - OCPL) tổ chức ngày 4/3 vừa qua thành công vượt sự mong đợi của nhiều giới.

Phòng chiếu của thư viện chính của OCPL tại Garden Grove không chỉ hết ghế ngồi, mà khách tham dự đến hơi trễ cũng khó tìm chỗ đứng. Khán giả, rất nhiều thuộc giới trẻ, chăm chú nhìn lên màn ảnh, lúc xót xa với những cảnh trong phim, lúc lại rộ lên cười trước những đối thoại, có lẽ với họ rất quen thuộc và tiêu biểu.

Năm phim được chiếu: Granny Boot Camp, Savory, Iris, The Morning Passing on El Cajón Boulevard, Like Mother - Like Daughter, là những phim ngắn nổi bật, đã được Hội Văn học Nghệ thuật Việt Mỹ (tổ chức VAALA) chiếu tại Viet Film Fest trước đây. Đa số phim được quay ngay tại Little Saigon, với chủ đề gia đình, do các đạo diễn người Mỹ gốc Việt trẻ tuổi, và rất tình cờ, toàn phái nữ, thực hiện.

Bà Ysa Le, giám đốc điều hành của VAALA cho biết rất hân hạnh khi hội được mời tham gia dự án “Little Saigon Stories”:

“Chuỗi sinh hoạt của dự án Little Saigon Stories kéo dài 3 tháng gồm buổi chiếu phim, thuyết trình, giới thiệu sách, gặp gỡ các nhà văn, v.v vào cửa miễn phí, ai cũng có thể tham dự để học hỏi. Tôi thấy đây là một dự án rất hay của OC Public Libraries nhằm cho thấy sự đa dạng về văn hóa và chủng tộc của quận Cam!”

Eric Nong, Giám đốc Nghệ thuật của Viet Film Fest, người chọn phim cho buổi trình chiếu, giải thích lý do khiến anh chọn 5 cuốn phim ngắn nói trên:

“OCPL cho biết họ muốn chiếu những cuốn phim đặc biệt nhắm đến và/hoặc có sự góp mặt của cộng đồng người Mỹ gốc Việt, nên tôi đã giới hạn lựa chọn trong vòng những phim ngắn chỉ do người Mỹ gốc Việt đạo diễn, dù phim được chiếu tại Viet Film Fest đến từ, hoặc có sự tham gia của người gốc Việt cả ở Việt Nam lẫn hải ngoại.

Vì đây là dịch vụ miễn phí OCPL muốn cung cấp cho dân địa phương, tôi kết hợp giữa những phim sâu sắc nhưng dễ xem cho khán giả (Granny Boot Camp, Savory) và những phim hơi mang tính thách thức hơn, nhưng không quá khó hiểu (The Morning Passing on El Cajón Boulevard). Viet Film Fest từ lâu đã chiếu nhiều phim với chủ đề LGBTQ (Like Mother - Like Daughter) và tôi luôn nghĩ rằng chủ đề đó cũng quan trọng. Sự phân cách giữa các thế hệ, được nhắc đến, ở một mức độ nào đó trong phim Like Mother - Like Daughter, nhưng đặc biệt phim Iris, rất nặng về mặt xã hội và chính trị trong cộng đồng, và đó là lý do tại sao những phim này được chọn.”

Nhìn phản ứng của người xem, ta có thể cho rằng có thể Eric Nong đã chọn đúng!

5 cuốn phim ngắn được chiếu hôm ấy đã phần nào nói lên được “chuyện Little Saigon” và không ít thì nhiều chạm vào tim khán giả, dù họ từng lo lắng cho cha mẹ, ông bà trong thời người Á Đông ở đây bị hành hung, từng lịm người vì nỗi nhớ người thân vừa qua đời, từng phải đối diện với quan hệ căng thẳng giữa hai thế hệ, nhất là trong việc chọn nghề, hay từng run rẩy thú thật với cha mẹ mình là người… đồng tính.

Nỗi sợ giới ghét người châu Á

Nguồn hình ảnh, VAALA

Chụp lại hình ảnh, Một cảnh trong phim Granny Boot Camp

Mở đầu chương trình, phim Granny Boot Camp (2022) của đạo diễn Terry Ngô tạo ngay được sự đồng cảm cho người xem.

Phim quay quanh chuyện một bà cụ hàng ngày đọc tin thấy nhiều người bị hành hung vì phong trào căm ghét người Châu Á, đã đâm ra sợ hãi không dám ra khỏi nhà. Đám cháu nội ngoại thấy vậy phải xúm lại giúp bà ngày ngày tập võ, đạp treadmill, và chuẩn bị hành trang cho đến ngày bà mạnh dạn khoác chiếc backpack lên lưng và vượt qua nỗi sợ, mở cửa bước chân ra ngoài…

Đạo diễn Terry Ngô cho biết cô thực hiện Granny Boot Camp vì có lúc đã rất lo lắng cho mẹ già trong môi trường người châu Á bị người căm ghét hành hung vì niềm tin là Covid đến từ Á châu.

Không có gì ngạc nhiên khi khúc phim ngắn 5 phút được khán giả nhiệt liệt vỗ tay khi kết thúc. Được biết tại Viet Film Fest Granny Boot Camp đã được đề cử cho giải Phim ngắn hay nhất. Granny Boot Camp cũng đã được trình chiếu tại các buổi liên hoan phim như DC APA, Mindfield, Buffalo và Madrid Film Festival, nơi cuốn phim cực ngắn này, đã đoạt giải Phim hài hay nhất.

Terry Ngô cho biết Granny Boot Camp với cô có ý nghĩa đặc biệt vì cả ba thế hệ của gia đình đã tham dự vào việc làm cuốn phim này.

Nỗi nhớ bà

Nguồn hình ảnh, VAALA

Chụp lại hình ảnh, Đội ngũ làm phim Savory

Phim Savory (2021), dài 10 phút, hầu như không có đối thoại, tả cảnh một cô gái trẻ tuổi, trong khi tránh tuyết một mình ở nhà bà ngoại, người vừa qua đời, suy ngẫm về mối quan hệ của mình với bà, sau khi làm và ăn món cơm chiên trứng mà bà mình ưa thích.

Cảnh nhân vật chính một mình lầm lũi làm món ăn bà mình thích, bới ra hai bát, một cho mình và một bát đặt lên bàn thờ nghi ngút khói hương làm nhiều người không nén được cảm xúc.

Đạo diễn Taylor Jordan cho biết khi làm phim cô chỉ “muốn mọi người có thể liên tưởng đến những hoài niệm của riêng mình và có cảm giác thoải mái” khi xem.

“Còn nhớ lúc tôi cho mẹ xem phim lần đầu, tôi không ngờ bà đã bật khóc, và chính những khoảnh khắc đó củng cố lý do tại sao tôi mê thích làm phim.”

Con không muốn làm bác sĩ

Nguồn hình ảnh, VAALA

Chụp lại hình ảnh, Một cảnh trong phim Iris

Việc phim ảnh là cách kể chuyện hữu hiệu có thể đo lường được qua phản ứng của khán giả.

Một đối thoại trong phim Iris (2022) của đạo diễn Jamie Trần khiến người xem không khỏi bật ra những tiếng cười rộ, nhưng đó là cái cười trên những khuôn mặt trầm ngâm.

Nhân vật chính trong phim, Iris, là một cô bé mê ngành kịch nghệ và muốn theo đuổi ngành diễn xuất, nhưng khổ sở loay hoay mãi không biết phải nói thế nào với người cha nghiêm khắc, trước ước mơ con sẽ trở thành một bác sĩ của ông.

Cứ sống trong dằn vặt như vậy cho đến một ngày, khi cha hớn hở mang đến cho mình cuốn sách mới mua, nói ông nghĩ sách sẽ giúp cô nhiều trong việc chuẩn bị thi vào trường y, Iris thấy mình đã đến lúc phải cho cha biết sự thật.

-Ba. Con nghĩ mình phải nói chuyện. Ba ngồi xuống đi.

-Ba à, con không muốn học ngành y, không muốn làm bác sĩ. Con xin lỗi ba…

-Con bữa nay nói kiểu gì lạ vậy?

-Con đã tìm cách nói với ba nhiều lần rồi, nhưng ba không muốn nghe…

-Vậy con muốn làm gì? Theo ngành dược à, hay kỹ sư? Người cha hỏi, hơi ngỡ ngàng, nhưng mắt vẫn còn hy vọng.

-Con không thích mấy ngành đó, con muốn theo ngành nghệ thuật, diễn xuất.

-Diễn xuất? Đó chỉ là sở thích. Rồi con lấy gì mà sống? Người cha hét lên…

Đạo diễn Jamie Trần, từng là diễn viên trước khi trở thành đạo diễn, cũng đóng vai người dì của Iris trong phim, hé lộ động cơ khiến bà thực hiện cuốn phim:

“Chuyện làm phim Iris đến từ việc tôi nghe người thân, bạn bè và cả những người quen sơ, chia sẻ những kinh nghiệm tương tự. Dĩ nhiên trong đó có cả kinh nghiệm bản thân nữa.

Mục đích của tôi là kể chuyện, nhưng quan trọng hơn, làm sáng tỏ một chủ đề thường được nghe nói đến nhưng chưa được thấy. Người Việt chúng ta cần được nhìn thấy nhiều hơn. Tôi muốn nhiều người hơn biết đến văn hóa và truyền thống của người Việt. Chúng ta có những câu chuyện tương tự như mọi người khác. Gia đình, các mối quan hệ, truyền thống và phong tục. Tôi thấy so với người Việt, các nền văn hóa châu Á khác như Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản tiến xa hơn khi nói đến sự nghiệp trong ngành nghệ thuật. Tôi thích viết lách và tôi muốn giới thiệu văn hóa của chúng ta trên màn ảnh nhiều hơn.

Tôi hy vọng rằng qua phim này, giới trẻ sau khi xem phim, nếu có nguyện vọng để trở thành một nghệ sĩ thì sẽ dám theo đuổi ước mơ đó, đặc biệt là trong thời đại bây giờ, mọi thứ đều có thể.”

Con là con gái của mẹ

Nguồn hình ảnh, VAALA

Chụp lại hình ảnh, Một cảnh trong phim Like Mother - Like Daughter

Trong phim “Like Mother - Like Daughter” (2018), vào dịp Tết Nguyên Đán, một phụ nữ chuyển giới người Mỹ gốc Việt lén mặc chiếc áo dài đầu tiên trong đời để tìm cách nói với mẹ rằng mình là phụ nữ và hy vọng mẹ sẽ chấp nhận mình là con gái của bà.

Khán giả khá xúc động trước cảnh một cô gái có giọng đàn ông, được mẹ gọi là Robert, trốn vào phòng riêng, run rẩy khoác lên người chiếc áo dài, và khi bị mẹ sửng sốt khi bắt gặp, nài nỉ xin bà cho mình được thêm vài phút nữa là Robin, rồi mọi sự sẽ được “trả về như cũ”…

“Robin là ai?”

“Tiếng hỏi hoảng hốt của bà mẹ và sự lúng túng của người con làm tôi đau lòng quá.” Một khán giả thầm thì với người ngồi cạnh.

Đạo diễn Kady Lê chia sẻ lý do cô làm cuốn phim này:

“Mục tiêu của tôi là giúp những người Việt song tính luyến ái, chuyển giới và có khuynh hướng giới tính mở, nói về chuyện của họ. Bản thân là một phụ nữ song tính luyến ái, tôi cảm thấy trải nghiệm của giới LGBTQ dường như bị vắng bóng trên màn ảnh. Dù không phải là người chuyển giới, nhưng tôi nghĩ nhiều người LGBTQ phải đối mặt với cảm giác bị thiệt thòi. Tôi cũng muốn nhân bản hóa và nâng cao nhận thức về trải nghiệm của cả người Mỹ gốc Việt lẫn người chuyển giới cho những ai chưa quen với hai cộng đồng này. Cả hai đều rất đa dạng.”

Quan hệ phức tạp với văn hóa

Nguồn hình ảnh, VAALA

Chụp lại hình ảnh,

Một cảnh trong phim The Morning Passing on El Cajón Boulevard

Buổi Sáng Đi Qua Đại Lộ El Cajón (2019), của đạo diễn Quyên Nguyễn-Lê là phim dài nhất, 20 phút, cũng có lẽ là phim đòi hỏi sự chú tâm của người xem nhất.

Phim theo bước chân của Julie, một cô gái trẻ người Mỹ gốc Việt thuộc thế hệ thứ hai, hiện giữ chức vụ giám đốc lễ tang tại một nhà quàn ở City Heights, khu đông dân cư tị nạn thuộc thành phố San Diego, California.

Dù quen với việc hàng tuần quản lý tang lễ cho người đồng hương, nhưng khi cha mình bất ngờ qua đời, Julie đã phải nhờ đến sự cố vấn của một người đàn chị trong ngành. Cuốn phim cho thấy cận cảnh gia đình người tị nạn đau buồn như thế nào khi họ mất người thân ở xa quê hương.

Tuy nhiên, cảnh tử biệt sinh ly không phải là tâm điểm của phim.

“Mục tiêu của tôi là nói lên mối quan hệ với văn hóa rất phức tạp của cộng đồng người Việt hải ngoại, qua câu chuyện cụ thể của nhân vật chính.” Đạo diễn Quyên Nguyễn-Lê bày tỏ, và nói thêm:

“Tôi đặc biệt muốn khám phá những mối quan hệ không bị xung đột giữa các thế hệ người Việt. Tôi nghĩ giữa các thế hệ chúng ta có rất nhiều tổn thương và sự hiểu lầm. Những tổn thương và hiểu lầm đó trở nên trầm trọng hơn vì rào cản ngôn ngữ và chấn thương của chiến tranh. Một số bậc cha mẹ nghĩ rằng con cái không quan tâm đến họ hoặc xuất xứ của họ. Nhưng thật ra nhiều người thuộc thế hệ thứ hai chúng tôi suy nghĩ rất sâu sắc về việc mình là người Việt. Chúng tôi vừa nghĩ cách phải làm thế nào để có thể ôm lấy những gì được truyền lại, vừa nghĩ về ảnh hưởng của chính mình trong việc góp phần hình thành văn hóa. Chúng tôi không chỉ là những thùng chứa để đựng kiến thức về văn hóa có sẵn, mà còn là những người tham gia tích cực vào một nền văn hóa luôn thay đổi. Tôi nghĩ Julie, nhân vật chính trong phim là ví dụ điển hình về một người vừa cố gắng bảo tồn văn hóa vừa tự tin khi biết rằng mình cũng là một phần của sự thay đổi của văn hóa đó”.

Thấy gì qua buổi chiếu phim?

Nguồn hình ảnh, VAALA

Chụp lại hình ảnh,

Thảo luận sau buổi chiếu phim 'Chuyện Little Saigon'

Được hỏi liệu những cuốn phim này có nói lên được những câu chuyện của Little Saigon, Eric Nong trả lời:

“Không một phim ngắn nào do Viet Film Fest tuyển chọn có thể kể hết được chuyện của Little Saigon, hay nắm được bản chất của Little Saigon. Tương tự, không một bộ phim nào có thể làm được việc này. Nhưng hãy ghi nhận nỗ lực của OCPL trong chương trình "Little Saigon Stories" - họ đang cố gắng ghi lại một cái nhìn thoáng qua về cộng đồng người Mỹ gốc Việt tại thời điểm này, cũng như quá khứ của nó. Điều tôi hy vọng bộ phim ngắn này có thể làm được là góp phần đóng góp vào bức tranh lớn hơn đó – một số ước vọng và quan tâm của cộng đồng chúng ta được phản ánh qua nghệ thuật.”

Eric nhận định đúng.

Cần phải có nhiều cuốn phim nữa, và nhiều đạo diễn nữa mới kể hết được những câu chuyện của Little Saigon, thuộc Orange County, tiểu bang California, nơi cư ngụ của khoảng trên dưới 200.000 người Mỹ gốc Việt.

Nhưng việc buổi trình chiếu những cuốn phim về người Mỹ gốc Việt, do chính người Mỹ gốc Việt đạo diễn, được quận Cam đứng ra tổ chức, cho thấy tấm thảm văn hóa của nơi đây ngày càng khởi sắc và người Little Saigon, Chuyện Little Saigon chắc chắn đã đóng góp vào, và là một phần không thể thiếu của một nơi đa văn hóa đa sắc tộc.

Bài thể hiện quan điểm riêng của nhà báo tự do Tina Hà Giang, hiện sống tại Nam California, Hoa Kỳ.

Chia sẻ Facebook