Chẳng quốc gia nào đứng bên lề, nền kinh tế toàn cầu liệu có đang tiến tới bước đường suy thoái?

Chia sẻ Facebook

Thế giới bất ổn

Các nền kinh tế đang bất ổn theo những cách riêng của mình. Triển vọng tăng trưởng của Trung Quốc bị ảnh hưởng bởi việc đóng cửa để ngăn chặn Covid-19, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ có nguy cơ biến thời kỳ bùng nổ của Mỹ thành suy thoái, và các hộ gia đình ở Châu Âu đang phải chịu đựng cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt. Tình hình còn tồi tệ hơn ở nhiều thị trường mới nổi, nơi các cuộc khủng hoảng lương thực và thậm chí cả nạn đói đang vẫy gọi.

Các vấn đề này đeo bám khi nền kinh tế toàn cầu phục hồi sau đại dịch. Theo Robin Brooks, nhà kinh tế trưởng của Viện Tài chính Quốc tế, sự kết hợp của những cú sốc này cho thấy nền kinh tế thế giới đang gặp khó khăn. Ông nói: "Chúng ta đang ở trong một mối lo suy thoái toàn cầu khác, chúng tôi nghĩ lần này là thật".

Công nhân thành phố khử trùng một khu vực xét nghiệm Covid ở Bắc Kinh

Thị trường tài chính dần trở nên hoảng loạn. Chỉ số chứng khoán thế giới MSCI đã giảm hơn 1,5% trong tuần qua, hơn 5% trong tháng 5 và hơn 18% kể từ mức đỉnh vào đầu tháng 1. Dhaval Joshi, chiến lược gia trưởng tại BCA Research, lưu ý rằng trước thời điểm kinh hoàng đối với cổ phiếu, đã có sự bán tháo trái phiếu, trái phiếu chính phủ chống lạm phát, kim loại công nghiệp, vàng và tiền điện tử.

"Lần cuối cùng việc ‘bán tháo mọi thứ’ xảy ra là vào đầu năm 1981, khi Fed của Paul Volcker đã dùng lãi suất với liều lượng mạnh để cắt cơn lạm phát 2 con số và biến lạm phát đình trệ thành một cuộc suy thoái hoàn toàn", ông Joshi nói.

Xác định một cuộc suy thoái toàn cầu không phải là nhiệm vụ dễ dàng. Đối với từng quốc gia, một số nhà kinh tế định nghĩa "suy thoái kỹ thuật" là sự suy giảm tổng sản phẩm quốc nội trong hai quý liên tiếp. Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia Mỹ lại thích một định nghĩa linh hoạt hơn, suy thoái là "sự giảm đáng kể hoạt động kinh tế nói chung xảy ra trong toàn bộ nền kinh tế tại một khoảng thời gian nhất định".

Sản lượng và mức chi tiêu của Trung Quốc giảm

Ở quy mô toàn cầu, rất khó để đưa ra được các định nghĩa thống nhất. IMF và Ngân hàng Thế giới thích mô tả một cuộc suy thoái toàn cầu là một năm mà thu nhập thực tế trung bình của công dân toàn cầu bị giảm. Họ nêu bật các năm 1975, 1982, 1991, 2009 và 2020 là năm cuộc suy thoái toàn cầu đã diễn ra.

Triển vọng tăng trưởng giảm

Dự đoán tăng trưởng toàn cầu chính thức cho năm 2022 vẫn còn xa so với định nghĩa này, vào tháng 4, IMF dự kiến mức ​​tăng trưởng năm nay là 3,6%. Khi xem xét mức tăng trưởng dự kiến ​​trong năm 2022, quỹ đã giảm dự báo lạm phát từ 4,5% hồi tháng 10 năm ngoái xuống 2,5% vào tháng 4.

Ông Brooks cho rằng con số lạm phát này đã đủ để hạ dự báo tăng trưởng năm 2022 xuống 0,5%, ít hơn mức tăng dân số dự kiến. Ông nói: "Việc gắn kết rủi ro suy thoái toàn cầu là điều cần chú ý hàng đầu đối với các thị trường, điều này gây ảnh hưởng quan trọng đến tâm lý nhà đầu tư".

Hầu hết các nhà kinh tế đều lo ngại về triển vọng của nền kinh tế lớn Trung Quốc. Chiếm 19% tổng sản lượng của thế giới, Trung Quốc hiện lớn đến mức khi đóng cửa vì Covid-19, các nước khác trên thế giới cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng, chủ yếu là do tác động của nước này đối với chuỗi cung ứng toàn cầu và nhu cầu hàng hóa và dịch vụ từ các quốc gia khác.

Các hộ gia đình ở nhiều nền kinh tế tiên tiến phải đối mặt với cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt

Với các chốt kiểm dịch trên khắp đất nước, những con tàu xếp hàng dài bên ngoài các cảng của Trung Quốc. Doanh số bán lẻ trong tháng 4 giảm 11% so với cùng kỳ năm ngoái, sản xuất công nghiệp giảm 3%. Giá trị tiêu thụ trong nước vào tháng trước cũng giảm nhiều hơn so với đầu năm 2020, dù Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc đã nới lỏng chính sách tiền tệ để khuyến khích vay và chi tiêu. Tỷ lệ thất nghiệp đang gia tăng.

Kevin Xie, nhà kinh tế cấp cao về châu Á tại Commonwealth Bank of Australia, cho biết dữ liệu kinh tế của Trung Quốc trong tháng 4 liên tục gây thất vọng. Triển vọng tăng trưởng phụ thuộc chủ yếu vào tình hình dịch bệnh. Ông nói thêm: "Số lượng việc làm giảm, cùng với niềm tin giữa các doanh nghiệp và hộ gia đình suy yếu sẽ hạn chế chi tiêu, ảnh hưởng không tốt cho triển vọng tăng trưởng".

Nền kinh tế Mỹ cũng đang phải gánh chịu di chứng của đại dịch. Đặc biệt, kích thích tài khóa quá mức đã khiến nền kinh tế nóng lên và tạo ra lạm phát cao ngay cả khi giá năng lượng tăng vừa phải. Khi thị trường lao động bị thắt chặt, Fed đã buộc phải nhận lỗi và quyết định chuyển sang giai đoạn thắt chặt chính sách tiền tệ để làm chậm tăng trưởng và hạ mức lạm phát.

Chủ tịch Fed Jay Powell trong tuần này đã nói rõ rằng ngân hàng trung ương sẽ tiếp tục tăng lãi suất cho đến khi có bằng chứng "rõ ràng và thuyết phục" cho thấy lạm phát đang quay trở lại mục tiêu 2%. Ông không quan tâm đến việc tỷ lệ thất nghiệp tăng lên "một chút" so với mức thấp hiện tại là 3,6%.

Ông Powell nói thêm rằng ông đang nhắm đến mục tiêu "hạ cánh mềm" cho nền kinh tế, nhưng nhiều người trên thị trường tài chính cho rằng điều đó có thể khó đạt được. Krishna Guha, phó chủ tịch Evercore ISI, cảnh báo rằng những dự đoán từ các quan chức, nhà kinh tế và những người tham gia thị trường sẽ trở thành một lời tiên tri và tạo ra suy thoái.

"Một cuộc hạ cánh nhẹ nhàng là có thể xảy ra, nhưng không ai có thể chắc chắn", ông Guha nói. Mặc dù không dự đoán Mỹ sẽ suy thoái, nhưng ông Guha cho rằng "sẽ có nhiều thử thách trong việc đưa lạm phát về mức trong tầm kiểm soát mà không gây nên suy thoái và tỷ lệ thất nghiệp gia tăng".

Ở bên kia bờ Đại Tây Dương, vấn đề khó khăn không kém của châu Âu lại khác. Ngoài Vương quốc Anh, lạm phát hầu như bắt nguồn từ giá năng lượng cao do nền kinh tế phát triển quá nóng và có thể bắt nguồn trực tiếp từ căng thẳng Nga-Ukraine.

Giá lương thực tăng nhanh chóng đang ảnh hưởng đến các nước nghèo hơn

Tuy nhiên, việc tìm ra nguyên nhân gây ra vấn đề của Châu Âu không thể làm giảm bớt hậu quả của nó. Với mức lạm phát 7,4% trong tháng 4, giá cả khu vực đồng euro đang tăng nhanh hơn nhiều so với thu nhập của người dân, ảnh hưởng đến mức sống và làm chậm tốc độ phục hồi sau đại dịch. Các dự báo mới từ Ủy ban Châu Âu trong tuần này đã được thu hẹp lại một cách mạnh mẽ, ngụ ý về tình trạng trì trệ trong quý 2 năm 2022.

Ủy ban kỳ vọng nền kinh tế sẽ vượt qua giai đoạn khó khăn này và trở lại mức tăng trưởng hợp lý khoảng nửa phần trăm mỗi quý vào mùa hè, nhưng nhiều nhà kinh tế khu vực tư nhân cho rằng tác động lên thu nhập sẽ lâu dài. Christian Schulz, nhà kinh tế học tại Citi, nói rằng các dự báo chính thức có vẻ quá lạc quan và nhiều khả năng "hầu như không có tăng trưởng trong những tháng còn lại của năm".

Mất an ninh lương thực

Khi châu Âu gặp khó khăn trong việc điều chỉnh theo giá năng lượng tăng cao, các nước nghèo hơn lại phải đối phó với sự gia tăng nhanh chóng của giá lương thực. Lĩnh vực này vốn chiếm hơn 30% chi tiêu ở các nền kinh tế mới nổi.

Tổng thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres ở Irpin, Ukraine

Với việc các cảng ở Biển Đen mà Ukraine sử dụng để xuất khẩu ngũ cốc bị đóng cửa, lo ngại về một cuộc khủng hoảng lương thực vào cuối năm nay đang gia tăng. António Guterres, Tổng thư ký Liên Hợp Quốc, cho biết căng thẳng ở Ukraine "có nguy cơ đẩy hàng chục triệu người vào bờ vực mất an ninh lương thực, sau đó là suy dinh dưỡng và nạn đói hàng loạt".

Sri Lanka là minh chứng cho những tác động mà nhiều quốc gia nghèo nhất thế giới phải đối mặt khi tuyên bố vỡ nợ nước ngoài trong tuần này. Điều này cho thấy việc sử dụng đồng tiền được phát hành bởi một quốc gia có nền chính trị và kinh tế ổn định để nhập khẩu nhiên liệu, thực phẩm và thuốc là cần thiết. Trong khi đó, Ấn Độ đã làm gia tăng vấn đề ở các nền kinh tế mới nổi khác khi cấm xuất khẩu ngũ cốc trong tuần này, giá lúa mì tăng hơn 60% trong năm nay.

Thị trường giảm do lo ngại lạm phát

Đương nhiên, khi rủi ro suy thoái gia tăng, tin tốt nhất cho nền kinh tế toàn cầu sẽ là việc căng thẳng Nga-Ukraine chấm dứt và Trung Quốc ngừng áp dụng chiến lược Zero-Covid. Tuy nhiên, điều này rất khó xảy ra, vì vậy, các bộ trưởng và quan chức kinh tế sẽ phải sẵn sàng đối mặt với những tình huống khó khăn.

Phần lớn các nhà kinh tế học cho rằng cuộc phòng thủ chống lại suy thoái toàn cầu sẽ vẫn giành được thắng lợi vào năm 2022. Nhưng các nhà kinh tế đang ngày càng bớt lạc quan khi đối mặt với những tin xấu không ngừng.

Innes McFee, nhà kinh tế trưởng toàn cầu tại Oxford Economics, cho rằng suy thoái kinh tế vẫn chưa thể xảy ra vào lúc này vì các nhà hoạch định chính sách vẫn có các công cụ để kìm hãm và kích thích nếu mọi thứ trở nên tồi tệ hơn. Ông nói: "Rủi ro suy thoái sẽ gia tăng trong năm tới, nhưng không phải vào thời điểm này".

Tham khảo FT

Chia sẻ Facebook