Cách Tesla đã chinh phục thành phố Thượng Hải chỉ bằng một…chiếc biển số xe

Chia sẻ Facebook

“Chúc mừng bạn đã trở thành người sở hữu xe Tesla và cảm ơn bạn đã cùng chúng tôi thúc đẩy quá trình chuyển đổi toàn cầu sang năng lượng bền vững.”

Đó là thông điệp chào mừng mà nhân viên Tesla đã gửi cho Wu Haiyun, tiến sĩ chuyên nghiên cứu văn hóa tại Đại học Sư phạm Hoa Đông, khi cô nhận được chiếc xe mới của mình vào cuối năm ngoái. Cô Wu rất thích thông điệp đó, nhưng đấy không phải lý do chọn mua chiếc xe. Cô cũng không chọn xe vì cảm thấy thuyết phục trước những phát ngôn lớn tiếng của Elon Musk trên mạng xã hội. Thực tế, yếu tổ quyết định việc mua xe của cô còn chẳng liên quan gì đến Tesla. Cô Wu đã buộc phải đi đến quyết định này sau khi bị dẫn lối bởi một mê cung các quy tắc giao thông mới do chính quyền thành phố Thượng Hải ban hành.

Thượng Hải là một thành phố đi đầu Trung Quốc trong việc thúc đẩy phương tiện sử dụng năng lượng mới, và để thực hiện mục tiêu này, chính quyền địa phương đã đưa ra một loạt những chính sách mới trong những năm gần đây để “làm xanh” các con đường của mình. Họ làm mọi cách, kể cả tạo áp lực bắt công dân mua xe mới khi xe cũ vẫn chưa cần thay.

Con át chủ bài được thành phố sử dụng trong chiến lược của mình là hệ thống đăng ký xe. Thượng Hải khác biệt hẳn với các thành phố khác, đặc biệt là Bắc Kinh. Thủ đô Bắc Kinh nhiều năm nay đã nổi tiếng với những quy định hạn chế nghiêm ngặt liên quan đến biển số xe đối với phương tiện cá nhân, bao gồm hạn chế các biển số xe được ra đường vào các ngày cụ thể và cấm hoàn toàn các phương tiện không đăng ký tại địa phương di chuyển trên đường vào các ngày trong tuần. Thượng Hải thì nới lỏng hơn ở nhiều quy định, kể cả với những người lái xe từ ngoại thành.

Kết quả là trong vài năm gần đây, mặc dù sống ở Thượng Hải, chị Wu và nhiều người dân thành phố lại lái một chiếc xe cấp phép ở một vùng khác. Lý do không đăng ký cấp phép tại Thượng Hải cũng đơn giản: chi phí quá đắt. Đây là vấn đề mà nhiều đô thị trên thế giới phải đối mặt: đường phố New York luôn tắc nghẽn bởi những chiếc xe đăng ký ngoài thành phố hoặc thậm chí ngoài tiểu bang để giảm thuế bán hàng và các loại chi phí khác.

Thậm chí so với tiêu chuẩn lỏng lẻo của New York, Thượng Hải vẫn là một trường hợp cá biệt. Và khi giao thông vượt ngoài tầm kiểm soát, thành phố này đã triển khai một hệ thống đăng ký biển số xe riêng biệt cho các đăng ký mới kể từ 1994. Đến 2013, giá đăng ký biển số tại địa phương này đã lên đến 90,000 nhân dân tệ (tương đương hơn 323 triệu đồng), và giữ ở mức giá đó trong suốt thấp kỷ qua. Người dân ở đây thường nói đùa rằng tấm biển số xe xanh lam của thành phố là “mảnh thiếc đắt nhất hành tinh”.

Một chiếc biển xanh lam Thượng Hải có giá lên đến hơn 9000 USD

Ngay cả khi những người như cô Wu muốn tuân thủ luật pháp, cũng rất khó để ai chấp nhận chi trả mức tiền ngang một chiếc oto nội địa giá rẻ để sắm hai mảnh kim loại dẹt. Bên cạnh đó, trong nhiều năm, không có mấy khác biệt khi lái một chiếc xe đăng ký trong địa phương so với chiếc xe ngoài địa phương tại Thượng Hải. Điểm khác biệt duy nhất là các xe đăng ký ngoài thành phố bị cấm sử dụng đường cao tốc vào trung tâm thành phố ở giờ cao điểm các ngày trong tuần. Với bản thân cô Wu, một người không lái xe đi làm hàng ngày, việc đăng ký biển số giá rẻ ngoài địa phương trở nên hợp lý hơn cả.

Tuy nhiên, qua các năm, các chủ xe xe ngoại tỉnh ngày càng nhiều bất tiện. Thành phố đã đầu tư mạnh tay cho các đường cao tốc đô thị mới, bao gồm cả đường trên cao lẫn đường ngầm. Bỗng dưng, đến 2020, các ban ngành giao thông dần nới rộng định nghĩa “giờ cao điểm” thành khoảng thời gian từ 7 giờ sáng đến 8 giờ tối, gần như cấm cửa những chiếc xe đăng ký ngoại ô khỏi những con đường tốt nhất của thành phố.

Tình thế này đã buộc những người có nhu cầu lái xe trong thành phố như Wu bắt đầu cân nhắc đăng ký biển số xe tại địa phương bất chấp mức phí trên trời. Vấn đề là chiếc biển số xe Thượng Hải không phải cứ có tiền là mua được.

Thật ra, có rất nhiều người sẵn sàng trả hàng trăm nghìn nhân dân tệ để có được một biển số xe Thượng Hải do Công ty Đấu giá Hàng hoá Quốc tế Thượng Hải bán đấu giá. Mà quy trình tham gia do công ty ban hành cũng vô cùng rườm rà quan liêu. Giả dụ, nếu muốn tham gia đấu giá, bạn trước tiên phải trả 1000 nhân dân tệ (tương đương 3,5 triệu đồng) để mua được…6 lượt đấu giá. Trong mỗi phiên đấu giá bạn tham gia, bạn phải trả thêm 60 yuan (tương đương 215.000 đồng) để đặt chỗ; nếu trong 6 tháng không đấu giá được chiếc biển nào, tài khoản của bạn quay về không, đồng nghĩa với việc bạn phải đăng ký lại, và trả thêm tiền.

Bản thân phiên đấu giá được tổ chức trên mạng vào Chủ nhật thứ ba mỗi tháng. Có khoảng 150.000 người tham gia mỗi phiên. Bạn bắt đầu trả giá với mức giá “cảnh báo” được hệ thống định ra, cho phép bạn được đăng ký vào phiên. Sau đó, bạn sẽ có thêm hai lượt nữa để trả giá, mà mỗi lượt không được trả giá cao hơn quá 300 yuan (1 triệu đồng). Sau đó, bạn sẽ chờ 59 phút trong bất động, để rồi nhảy vào một màn chạy đua với hơn 100.000 người để đấu giá trong một phút cuối, ai may mắn chọn được đúng giá vào đúng lúc sẽ là người chiến thắng.

Hẳn là bạn đang vò đầu bứt tai? Nếu đúng vậy, thì bạn không phải người duy nhất. Cô Wu cũng đã tham giá đến 6 lần và phải rời đi trong tay trắng cùng cơn bực bội. Dĩ nhiên, đó là kết quả bình thường trong một hệ thống mà chỉ có 6% người tham gia thắng thầu.

Song song với đó, chính quyền Thượng Hải càng ngày càng đưa ra những biện pháp cứng rắn với các biển số xe đăng ký ngoại tỉnh. Từ tháng 5 năm ngoái, các xe đăng ký ngoài thành phố bị cấm trên mọi con đường nội đô vào các ngày trong tuần từ 7 giờ sáng đến 10 giờ sáng và từ 4 giờ chiều đến 7 giờ chiều. Với người sống nội thành như cô Wu, điều này đồng nghĩa xe ô tô của cô bị “treo bánh”.

Tuyệt vọng và mệt mỏi, cô Wu đã phải nhờ đến các bên chuyên gia, được biết được với tên gọi “người đấu giá uỷ nhiệm”. Đây là một ngành nghề mới chỉ có ở riêng Thượng Hải, phát sinh từ hệ thống đấu giá rắc rối của thành phố. Về lý mà nói, làm như họ là bất hợp pháp, nhưng điều đó chẳng ngăn được những tay đấu giá uỷ nhiệm buôn bán một dịch vụ mà nhiều người sẵn sàng trả tiền để sử dụng. Giờ đây đông đảo mọi người đã chấp nhận rằng cơ hội trúng thầu là gần như bằng không nếu không thuê người làm chuyên nghiệp.

Qua một người bạn, Wu liên hệ dược với một người tự xưng là “chuyên viên đấu giá uỷ nhiệm cấp độ vàng”. Anh ta đảm bảo với Wu rằng công ty mình có những tay đấu giá chuyên nghiệp bậc nhất, với dày dặn kinh nghiệm thực tế và đường truyền internet băng thông rộng dành riêng cho doanh nghiệp và sử dụng các “dữ liệu lớn” liên quan đến quyền sở hữu để nâng cao khả năng thắng thầu. Giá cả “người nhà” mà anh chàng hứa hẹn là 10.000 nhân dân tệ (tương đương 35 triệu đồng) nếu anh đấu giá thành công.

Vì không có nhiều lựa chọn, cô Wu đành đặt một khoản cọc và giao phó tài khoản cho “người mua đấu uỷ nhiệm”.

Nhưng đồng thời, cô cũng cân nhắc lựa chọn khác: mua một chiếc xe mới.

Biển số xanh lá miễn phí dành cho xe điện đang trở thành lựa chọn thay thế cho chiếc biển xe xanh nước lam đắt đỏ

Theo quy định của Thượng Hải, người dân chọn mua xe được liệt vào nhóm “phương tiện năng lượng mới” được phép đăng ký xe tại địa phương theo diện đặc biệt. Những biển số xe này sẽ có màu xanh lá thay vì xanh lam - và quan trọng hơn cả, là biển số này miễn phí.

Về lý, điều tưởng như một lỗ hổng trong cơ chế đăng ký biển số xe lại cho thấy nỗ lực của thành phố trong việc thúc đẩy người dân mua xe điện nhằm đạt được mục tiêu năng lượng xanh và giảm thiểu carbon vô cùng tham vọng của chính quyền Trung quốc. Tháng ba năm ngaois, Thượng Hải tuyên bố rằng lượng xe điện cần chiếm điên 50% các phương tiện mua mới tính đến 2025 - mục tiêu này hẳn sẽ dễ dàng hơn cả khi những biển xe xe xăng đăng ký mới có mức thuế trước bạ lên đến 100.000 nhân dân tệ (tương đương 359 triệu đồng). Và kết quả bước đầu cho thấy kế hoạch đang hiệu quả. Sau khi các lệnh cấm dành cho các xe đăng ký ngoại tỉnh được thực thi vào 11/2020, doanh số xe năng lượng mới tại Thượng Hải tăng mạnh. Trong nửa năm tiếp đó, lượng xe chạy năng lượng mới (NEV) bán ra tăng gấp đôi so với 11 tháng trước, và thành phố Thượng Hải nhanh chóng dẫn đầu cả nước về doanh số NEV.

Nhưng trong khi mục tiêu chính sách rất tốt đẹp, tốc độ triển khai chính sách quá nhanh có thể dẫn đến nhiều hệ luỵ cũng như lãng phí. Ví dụ, chiếc xe cũ của chị Wu vẫn chạy tốt, và nếu không vì những điều luật chéo ngoe, hẳn là cô sẽ dùng xe trong nhiều năm nữa. Đó cũng là lý do là cô vẫn đặt niềm tin vào phiên đấu giá.

Thế nhưng nhiều tháng trôi qua, cô vẫn không trả giá thắng. Bản thân Wu không đổ lỗi cho người đầu giá hộ; thậm chí cô còn thấy hơi áy náy vì anh ta vô cùng đặt nặng thấy bại này; theo Wu nghĩ, vận rủi của cô đã lại gây khó khăn cho công việc của người khác.

Chẳng còn cách nào khác, Wu quyết phải mua một chiếc xe mới. Tuy nhiên kể cả khí đó, cô cũng không hứng thú gì cho cam một chiếc Tesla hay một chiếc xe chạy điện hoàn toàn mà muốn mua một xe hybrid vừa xăng vừa điện để phòng khi không tìm được trạm sạc.

Nhà máy Tesla đặt tại Thượng Hải

Nhưng, bởi một chính sách mới khác được áp dụng vào năm ngoái, nếu một chiếc xe hybrid muốn đủ điều kiện nhận biển số xanh, chủ sở hữu trước tiên phải cung cấp bằng chứng tài liệu cho thấy khu phố hoặc đơn vị của họ có thể lắp đặt thiết bị sạc. Họ cũng phải chứng minh rằng họ đã sạc xe ít nhất bốn lần một tháng, nếu không biển số xanh của họ sẽ tự động bị hủy.

Tất nhiên, đó là một quy định thông minh. Chính phủ biết rằng nhiều người dân thích mua xe hybrid để có biển xanh lá cây miễn phí rồi dùng chúng như phương tiện chạy xăng, và điều này sẽ phá hỏng mục tiêu của chính sách.

Người uỷ nhiệm của cô Wu đã chịu thua, và kế hoạch dự phòng của cô thì đổ bể. Bỗng dưng, Tesla lại thông báo một đợt giảm giá. Công ty này trước đó đã hợp tác chặt chẽ với Thượng Hải trong nhiều năm nay để xây dựng các dự án nhà máy chế tạo xe cũng như xây dựng hệ thống sạc dày đặc khắp thành phố. Trước cơ hội này, cô Wu hoàn toàn bị thuyết phục để mua xe điện.

Đó là hành trình đến dẫn cô Wu đến với cửa hàng Tesla và đặt mua một chiếc xe mà cô vốn nghĩ mình chẳng muốn hay cần dùng. Ngay cả người bán xe được chỉ định hướng dẫn cho cô cũng chẳng quá phấn khích nhận tiền hơn khi Wu xuống tiền.

“Chúng tôi có quá nhiều người hỏi mua xe này” ông ta nói thẳng “Cô sẽ phải chờ hai tháng trước khi được mang xe về”.

Cô Wu mỉm cười gượng gạo và nhìn ra ngoài cửa sổ. Làn xe lướt qua trước mắt cô chỉ đầy rẫy những chiếc biển xanh lá.

Chia sẻ Facebook