Các thảo luận quanh Gaza tiếp tục tập trung vào một tháng đình chiến

Ảnh: IDF/qua Reuters/Ảnh tài liệu.

Những nỗ lực trung gian không ngừng nghỉ của Qatar, Washington và Ai Cập trong những tuần vừa qua tập trung vào một phương án đa giai đoạn hướng tới giải phóng các nhóm con tin người Israel khác nhau – bắt đầu bằng thường dân và kết thúc bằng các quân nhân – để đổi lấy một số khoảng thời gian tạm ngừng chiến, trả tự do cho tù nhân người Palestine và cung cấp thêm hàng hóa cứu trợ cho Gaza.

Một nguồn tin là quan chức có thông tin về các thương lượng cho biết, thảo luận ngoại giao trung gian qua lại gần đây nhất đã được bắt đầu vào ngày 28 tháng 12 năm 2023 và đã giảm thiểu bất đồng về thời lượng lệnh tạm ngừng bắn đầu tiên xuống mức khoảng 30 ngày, sau khi Hamas đề xuất tạm ngừng chiến trong nhiều tháng.

Tuy nhiên, theo sáu nguồn tin cho biết, từ thời điểm đó, Hamas đã từ chối thực hiện kế hoạch tới khi các bên nhất trí về một lệnh ngừng bắn vô thời hạn. Phần lớn các nguồn tin trong bài viết này đã yêu cầu giữ kín danh tính để có thể phát biểu tự do về vấn đề nhạy cảm.

Một nguồn tin là quan chức Palestine có thông tin về các nỗ lực trung gian cho biết, mặc dù Israel mong muốn thương lượng từng giai đoạn một nhưng Hamas đang hướng tới đề ra “gói thỏa thuận” với nội dung nhất trí về ngừng bắn vô thời hạn trước khi các con tin được trả tự do trong giai đoạn đầu. Israel và Hamas hiện đang thỏa thuận qua một trung gian và không giao tiếp trực tiếp.

Một phát ngôn viên của Nhà Trắng trong ngày thứ Ba đã cho biết, phái viên Trung Đông của Mỹ ông Brett McGurk đã có mặt tại khu vực này – lần thứ hai trong tuần – để thảo luận về giải phóng con tin và khẳng định Washington ủng hộ đề ra “tạm ngừng bắn nhân đạo” có thời lượng dài hơn.

Bộ Ngoại giao Mỹ và Nhà Trắng, Bộ Ngoại giao Qatar và Vụ Thông tin Nhà nước Ai Cập chưa đưa ra phản hồi về các yêu cầu bình luận.

Hai nguồn tin an ninh Ai Cập cho biết, hiện có nhiều nỗ lực đang diễn ra với mục tiêu thuyết phục Hamas chấp nhận đình chiến kéo dài một tháng để có thể thảo luận về ngừng bắn vô thời hạn. Tuy nhiên, nguồn tin cũng cho biết, Hamas đang yêu cầu đưa ra đảm bảo giai đoạn hai này sẽ được thực hiện, trước khi chấp nhận thỏa thuận đình chiến giai đoạn đầu.

Nguồn tin này không cho biết nội dung những đảm bảo này.

Khi được hỏi về các thương lượng, quan chức cấp cao của Hamas ông Sami Abu Zuhri trong ngày thứ Hai chia sẻ với Reuters rằng tổ chức sẵn sàng thảo luận nhưng hiện tại chưa có thỏa thuận nào được ký kết.

“Chúng tôi sẵn sàng đón nhận mọi sáng kiến và đề xuất, nhưng mọi thỏa thuận đều cần được ký kết dựa trên mong muốn kết thúc hành động gây hấn và rút toàn bộ lực lượng chiếm đóng khỏi Dải Gaza”.

Một nguồn tin là quan chức cấp cao của Hamas cho biết, một đề xuất từ Israel có nội dung kết thúc cuộc chiến với điều kiện Hamas trục xuất sáu lãnh đạo cấp cao khỏi Gaza. Tuy nhiên, nguồn tin này cho biết, Hamas phản đối “hoàn toàn” đề xuất này.

Nguồn tin này cho biết thêm, danh sách các quan chức bao gồm hai chủ mưu cuộc tấn công ngày 7 tháng 10, Yahya Sinwar và Mohamed al-Deif, hai cá nhân đứng đầu trong danh sách đối tượng tiêu diệt hoặc bắt giữ trong cuộc chiến của Israel và được cho là đang ẩn náu sâu trong mạng lưới đường hầm bên dưới Gaza.

Reuters chưa thể xác minh về đề xuất này với các nguồn tin Israel. Văn phòng của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã từ chối bình luận về đề xuất này hoặc các thương lượng rộng hơn. Theo một đoạn ghi âm được rò rỉ tới kênh tin tức N12 của Israel, ông Netanyahu cho biết, kịch bản “đầu hàng và trục xuất” này đã được thảo luận trong đầu tháng 1.

Áp lực lên ông Netanyahu

Sau gần 4 tháng kể từ khi Hamas tấn công Israel khiến 1.200 người thiệt mạng, cuộc chiến của Israel tại Gaza vẫn chưa tiêu diệt được hoàn toàn tầng lớp lãnh đạo của Hamas hay khả năng chiến đấu của tổ chức này, mặc dù đã san bằng phần lớn khu nội phận này và khiến hơn 25.000 người Palestine thiệt mạng.

Trong tuần này, ông Netanyahu đã một lần nữa tái khẳng định chỉ có “chiến thắng toàn diện” trước Hamas mới có thể kết thúc cuộc chiến, nhưng áp lực yêu cầu ông ký kết thỏa thuận đang trở nên ngày càng lớn, bao gồm từ cả những thành viên Ủy ban chiến tranh của ông và gia đình của khoảng 130 con tin vẫn đang bị bắt giữ bởi Hamas.

Quân đội Israel trong ngày thứ Hai đã gánh chịu tổn thất trong 24 giờ nặng nề nhất kể cuộc chiến tại Gaza khi có đến 24 thương vong, trong đó 21 thương vong trong một cuộc tấn công bằng tên lửa RPG ở miền Trung Gaza và 3 thương vong xảy ra tại khu vực khác.

Năm nguồn tin cho biết, Israel đã từ chối thảo luận phương án kết thúc cuộc chiến mà trong đó Hamas không bị giải thể. Họ không hề cho biết việc trục xuất các lãnh đạo có thỏa mãn điều kiện này hay không.

Phát ngôn viên chính phủ Israel Eylon Levy trong một cuộc họp báo vào ngày thứ Ba đã cho biết, nhiều nỗ lực đang diễn ra hướng tới đảm bảo giải phóng con tin. Ông cho biết, Israel sẽ không đồng ý thỏa thuận ngừng bắn nếu như thỏa thuận này cho phép Hamas tiếp tục nắm quyền lực tại khu nội phận.

Qatar và Washington đóng vai trò chủ chốt trong quá trình thương lượng lệnh đình chiến kéo dài một tuần hồi tháng 11 năm 2023 dẫn tới giải phóng hơn 100 con tin và 240 tù nhân Palestine.

Một quan chức có thông tin về các thương lượng cho biết, bắt đầu từ ngày 28 tháng 12 năm 2023, những nhà thương lượng của Qatar đã gửi bộ khung về các thỏa thuận mới tới Hamas và Israel, yêu cầu cả hai bên nêu rõ những điều khoản sẵn sàng chấp nhận.

Quan chức này cho biết, mặc dù cả hai phía đã phản hồi vào đầu tháng này, Hamas mong muốn đình chiến kéo dài nhiều tháng và Israel mong muốn toàn bộ con tin được trả tự do trong vài tuần.

Trong những tuần vừa qua, các nhà trung gian thương lượng của Mỹ và Qatar đã thúc đẩy hai phía gần hơn tới nhất trí cho một tiến trình kéo dài 30 ngày, bao gồm trả tự do cho toàn bộ con tin, đưa thêm hàng hóa cứu trợ tới Gaza và trả tự do cho tù nhân người Palestine.

Mặc dù còn nhiều khó khăn để nối liền các chia rẽ về quan điểm, một nguồn tin có thông tin về tình hình thương lượng đã mô tả các thỏa thuận đang tiến triển nhanh chóng và có thể được nhất trí “bất cứ lúc nào”.

Nỗ lực ngoại giao của Mỹ

Washington cũng đang đẩy mạnh áp lực kết thúc tình trạng bạo lực. Trong đầu tháng 1, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã liên tục di chuyển giữa các nước Ả Rập và Israel trong những chuyến viếng thăm không ngừng nghỉ nhằm tìm phương hướng thoát khỏi đổ máu.

Tuy nhiên, một nguồn tin của Mỹ có thông tin nội bộ và một quan chức người Palestine cho biết, Hamas đang yêu cầu đảm bảo Israel sẽ không tái châm ngòi cuộc xung đột.

Hamas yêu cầu Mỹ, Ai Cập và Qatar đảm bảo thực hiện cam kết này, và lo ngại Chính phủ ông Netanyahu sẽ tiếp tục chiến đấu sau khi Hamas giải phóng con tin thường dân, ngay cả khi còn các con tin là quân nhân người Israel đang bị bắt giữ.

Trong đợt thương lượng này, Hamas hướng tới giải phóng toàn bộ tù nhân Palestine khỏi các nhà tù của Israel, bao gồm những cá nhân tham gia cuộc tấn công ngày 7 tháng 10. Một quan chức có thông tin về các thảo luận cho biết, gần đây Hamas đã giảm bớt các yêu cầu này, một yêu cầu rất có thể sẽ gặp phải phản đối dữ dội từ Israel.

Hamas tin rằng Israel muốn kết thúc chiến dịch tại Khan Younis, thành phố miền Nam Gaza đã chìm vào chiến sự căng thẳng trong những tuần qua, trước khi có thể thảo luận nghiêm túc về ngừng bắn lâu dài.

Reuters chưa thể xác minh tiến triển của các thảo luận.

Nguyễn Quang Minh (theo Reuters)