Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nói gì về tình trạng địa phương có tiền nhưng không tiêu được?

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư Nguyễn Chí Dũng - Ảnh: Đ.T.

Trao đổi với báo chí về tình trạng giải ngân đầu tư công quá chậm trong nửa đầu năm nay, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư Nguyễn Chí Dũng vừa chỉ ra hàng loạt nguyên nhân và đưa ra giải pháp khắc phục để đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công trong những tháng còn lại của năm 2022.

Ông nói con số giải ngân đầu tư công 5 tháng đầu năm đạt 22,37%, chưa như kỳ vọng, đó là lý do vì sao Thủ tướng phải lập 6 tổ công tác để đi kiểm tra, đốc thúc việc phân bổ, giải ngân vốn đầu tư công tại các bộ ngành, địa phương có tỉ lệ phân bổ, giải ngân vốn còn thấp, đồng thời đưa ra giải pháp quyết liệt nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh giải ngân vốn.

Tỉ lệ giải ngân vốn thường tăng dần vào thời điểm cuối năm và có xu hướng trở thành quy luật. Đặc thù của giải ngân vốn đầu tư công là vậy, thấp vào những tháng đầu năm và tăng mạnh trong những tháng cuối năm. Bởi các nhà thầu cũng cần thời gian để thi công, tích lũy khối lượng đủ để nghiệm thu, thanh toán.

"Việc giải ngân thấp ở các tháng đầu năm cũng chưa khẳng định được tỉ lệ giải ngân cả năm là sẽ thấp", Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.

Thực trạng giải ngân vốn đầu tư công chậm trong nửa đầu năm nay, theo người đứng đầu Bộ Kế hoạch và đầu tư, có những nguyên nhân mang tính hệ thống, tồn tại trong nhiều năm. Ví dụ như do giải phóng mặt bằng chậm, do năng lực của chủ đầu tư, nhà thầu còn hạn chế, công tác chỉ đạo, điều hành của bộ, ngành, địa phương chưa quyết liệt, triệt để.

Trong năm 2022 này có thêm những nguyên nhân rất đặc thù khiến giải ngân vốn chậm, như dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, gây khó khăn cho tiến độ thi công, tình trạng giá nguyên vật liệu tăng cao khiến nhiều nhà thầu có xu hướng thi công cầm chừng, chờ được điều chỉnh đơn giá.

Hơn nữa, kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021 - 2025 mới được Quốc hội thông qua từ tháng 7-2021 nên từ đầu năm nay vốn giải ngân vẫn chủ yếu là các dự án chuyển tiếp. Trong khi các dự án mới thì vẫn đang trong quá trình chuẩn bị, làm thủ tục, quá trình này thông thường mất khoảng 6 - 8 tháng, nên phải tới cuối năm mới có thể giải ngân được.

Để thúc đẩy giải ngân đầu tư công trong thời gian tới, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng không chỉ cần tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc liên quan đến Luật đầu tư công, mà phải quan tâm sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật khác liên quan. Bảo đảm hệ thống pháp luật đồng bộ, rõ ràng, liên tục là điều kiện tiên quyết để thực hiện dự án đầu tư công thuận lợi.

Bên cạnh đó, phải chuẩn bị dự án từ sớm, từ xa, chuẩn bị dự án thật tốt, nghiên cứu và bổ sung quy định về một số hành động được thực hiện trước trong quá trình chuẩn bị đầu tư. Khâu chuẩn bị thực hiện dự án phải làm tốt, bảo đảm tính khả thi, tính sẵn sàng, nhất là về mặt bằng để nếu được phân bổ vốn có thể giải ngân sớm.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cũng cho biết hiện Chính phủ đang tiếp tục nghiên cứu để báo cáo Quốc hội cho phép tách giải phóng mặt bằng thành một dự án độc lập, được thực hiện với các quy định đặc thù, phù hợp với điều kiện thực tế, tạo thuận lợi hơn cho công tác chuẩn bị, nâng cao tính sẵn sàng và triển khai dự án.

Và để quản lý, sử dụng nguồn vốn đầu tư công hiệu quả, tiết kiệm, không lãng phí, đúng mục tiêu, đối tượng, tuân thủ quy định về nguyên tắc, tiêu chí phân bổ vốn thì cũng cần nhìn thẳng vào những điểm nghẽn đang cản trở, làm chậm tiến độ giải ngân vốn đầu tư công.

Chẳng hạn, chuyện kỷ cương, kỷ luật đầu tư công chưa nghiêm, năng lực chuyên môn của cán bộ các cấp, và trách nhiệm người đứng đầu. Nếu từng điểm nghẽn, hạn chế được giải quyết thì giải ngân đầu tư công sẽ được cải thiện.

Các địa phương cho rằng việc chậm giải ngân vốn đầu tư công ngoài yếu tố khách quan như tăng giá nguyên vật liệu, thì gặp phải những vướng mắc trong triển khai quy trình thủ tục kéo dài, giải phóng mặt bằng...